Wszystko, czego nie wiesz na temat literackiego Nobla

Literacka Nagroda Nobla: fakty, liczby, ciekawostki

Obraz

/ 14Literacka Nagroda Nobla: fakty, liczby, ciekawostki

Obraz
© AFP
  • *Kto i w jaki sposób przyznaje literacką Nagrodę Nobla? *
  • *Jak wyglądają całoroczne prace Szwedzkiej Akademii, a jak głosowanie? *
  • *W jakich językach najczęściej tworzyli pisarze-laureaci? *
  • *Czy kiedykolwiek przyznano nagrodę pośmiertnie lub dwukrotnie dla tego samego twórcy? *
  • *Ilu pisarzy odmówiło lub musiało odmówić przyjęcia Nobla i z jakich powodów? *
  • *Ile lat miał najmłodszy laureat, a ile najstarsza laureatka? *
  • *Kto był pierwszym pisarzem nagrodzonym Noblem i ile szwedzkich koron wynosiła jego nagroda w porównaniu z sumą przyznawaną dzisiaj? *
  • Ile kobiet dostało literackiego Nobla i dlaczego tylko tyle? Na te i na wiele innych pytań związanych z literacką Nagrodą Nobla odpowiadamy na kolejnych stronach galerii.

/ 14Liczba przyznanych nagród a liczba laureatów

Obraz
© AFP

W 1904 roku otrzymali ją Frédéric Mistral i José Echegaray, w 1917 - Karl Gjellerup i Henrik Pontoppidan, w 1966 - Shmuel Agnon i Nelly Sachs , a w 1974 - Eyvind Johnson i Harry Martinson.

Na zdj. Alfred Nobel.

/ 14Nagrody nieprzyznane, nagrody nieodebrane

Obraz
© AFP

Dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody. Jean Paul Sartre (na zdj.) w 1964 roku odmówił przyjęcia jej, gdyż - jak uważał - żaden twórca nie powinien być „uwieczniany” za życia i konsekwentnie odmawiał przyjmowania oficjalnych laurów i honorów (oprócz Nobla nie przyjął też Legii Honorowej i profesury w Collège de France). Pisarz twierdził, że zaszczyty ograniczyłyby jego wolność.

Z kolei w 1958 roku swojej nagrody za Doktora Żywago nie mógł przyjąć Borys Pasternak . W swojej najsłynniejszej powieści rosyjski pisarz opowiedział o przed- i porewolucyjnych losach inteligencji. Władze komunistyczne uznały arcydzieło za utwór antyradziecki i zmusiły autora do odmowy jej przyjęcia.

/ 14Liczba laureatek a liczba laureatów Nobla

Obraz
© AFP

Pierwszą kobieta, która otrzymała literackiego Nobla była szwedzka pisarka Selma Lagerlöf nagrodzona już w 1909 roku. Laureatki z kolejnych lat to kolejno Grazia Deledda (1926), Sigrid Undset (1928), Pearl Buck (1938), Gabriela Mistral (1945), Nelly Sachs (1966), Nadine Gordimer (1991), Toni Morrison (1993), Wisława Szymborska (1996; na zdj.), Elfriede Jelinek (2004), Doris Lessing (2007), Herta Müller (2009).

/ 14Najmłodsi i najstarsi laureaci

Obraz
© AFP

Najstarszą laureatką literackiego Nobla jest* Doris Lessing*(na zdj.), która miała 88 lat, gdy otrzymała nagrodę w 2007 roku.

/ 14Kim był i jak wysoką nagrodę otrzymał pierwszy laureat?

Obraz
© "__wlasne

René François Armand (Sully) Prudhomme urodził się 16 marca 1839 w Paryżu. Był francuskim poetą, twórcą filozoficznych poematów. Komitet Noblowski poinformował w uzasadnieniu, że Prudhomme otrzymał nagrodę za "wybitne osiągnięcia literackie, a zwłaszcza za idealizm, doskonałość artystyczną oraz niezwykłe połączenie duchowości i intelektu".

W swoim dzienniku laureat pytał: „Jestem poetą? A może filozofem? Dziękuję Bogu, że oszczędził mi kalectwa, czyniąc mnie tylko jednym albo tylko drugim. Dzięki filozofii mogę zagłębiać się w bezdenne otchłanie, dzięki poezji w otchłaniach odczuwam zgrozę nieskończoności i zachwyt nad żywą naturą".

/ 14Nobel dwa razy dla tego samego twórcy?

Obraz
© AFP

Linus Pauling, oprócz nagrody z chemii (1954) dostał pokojowego Nobla w 1962. John Bardeen to dwukrotny laureat w dziedzinie fizyki (1956 i 1972), a Frederick Sanger - chemii (1958 i 1980).

Natomiast rekordową liczbę Nobli zdobyła instytucja - Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Wyróżniono go pokojową nagroda Nobla w roku 1917, 1944 i 1963. W dodatku założyciel Czerwonego Krzyża Henry Dunant, był pierwszym laureatem nagrody (1901) - wspólnie z Fredericem Passy, znanym pacyfistą. Dwukrotnie (1954 i 1981) pokojowego Nobla przyznano Urzędowi Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR).

/ 14Kto przyznaje Nagrodę Nobla?

Obraz
© AFP

Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Otrzymali je także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, poprzedni laureaci Nagrody oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju.

Na zdj. Akademia Szwedzka.

/ 14Jak wyglądają prace Akademii Szwedzkiej?

Obraz
© AFP

Każdego roku we wrześniu członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600-700 tajnych formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje należy zgłaszać do 31 stycznia następnego roku. W lutym Komitet tworzy listę nominowanych i przekazuje Akademii do zatwierdzenia. W kwietniu Komitet wybiera ok. 15-20 kandydatów do Nagrody.

W maju lista zostaje zawężona do zaledwie pięciu kandydatów. Pomiędzy czerwcem a sierpniem członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów, by we wrześniu nad nią dyskutować.

Na zdj. Peter Englund , pisarz i historyk, który od 1 czerwca 2009 jest stałym sekretarzem Akademii.

10 / 14Jak wygląda głosowanie?

Obraz
© AFP

W październikowym głosowaniu biorą udział członkowie Akademii. Dokładny termin jest ustalany i podawany odpowiednio wcześniej do wiadomości. Każda osoba uprawniona do głosowania podaje sekretarzowi karteczkę z nazwiskiem kandydata. Obowiązuje bezwzględna większość głosów. W przypadku niewyłonienia zwycięzcy, głosowanie jest powtarzane.

11 / 14W jakich językach tworzą najczęściej laureaci Nobla?

Obraz
© PAP/Adam Hawałej

Wyróżniono także trzech twórców norweskojęzycznych, i tyle samo piszących w języku duńskim. Języki takie, jak arabski, chiński, czeski czy portugalski doczekały się jak dotąd zaledwie jednego wyróżnienia.

12 / 14Czy literackiego Nobla przyznawano pośmiertnie?

Obraz
© Inne

Warto przypomnieć, że także w tym roku zostanie przyznany pośmiertny Nobel, choć nie w dziedzinie literatury. Fundacja Noblowska zdecydowała, że Ralph Steinman - jeden z trzech tegorocznych laureatów Nobla w dziedzinie medycyny - pozostanie laureatem, mimo że zmarł trzy dni przed ogłoszeniem przyznania mu tego wyróżnienia.

- Nagrodę Nobla przyznano Ralphowi Steinmanowi w dobrej wierze, zakładając, że laureat żył - orzekła Fundacja, mimo że statut wyklucza przyznawanie nagród pośmiertnie.

13 / 14Ile razy przyznano Nobla za pojedynczy utwór literacki?

Obraz
© "__wlasne

Inni laureaci wyróżnieni za jedno dzieło to: Theodor Mommsen, Carl Spiiteler, Knut Hamsun (za Błogosławieństwo ziemi), Tomasz Mann (Budenbrookowie), John Galworthy (Saga rodu Forsyte’ów), Roger Martin Du Gard, Ernest Hemingway (Stary człowiek i morze) oraz Michaił Szołochow (Cichy Don).

Szołochow otrzymał Nagrodę Nobla w 1965 roku. Od tamtego czasu żaden pisarz nie otrzymał już tego wyróżnienia za jeden konkretny tytuł.

14 / 14Polscy laureaci literackiego Nobla

Obraz
© AFP
  • 1905 — Henryk Sienkiewicz -za "wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu"
  • 1924 — Władysław Reymont- za Chłopów , wybitny epos narodowy**
  • 1980 — Czesław Miłosz- za całokształt twórczości
  • 1996 — Wisława Szymborska -za "poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości" (na zdj. laureatka z królem Szwecji).

Oprac. GW, na podst. mat. własne, PAP, Wikipedia.

Wybrane dla Ciebie

Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]