Maria Janion: Nie-Boska komedia - arcydzieło skażone antysemityzmem

Obraz
Źródło zdjęć: © Inne

* Nie-Boska komedia to arcydzieło skażone antysemityzmem - mówiła Maria Janion podczas czwartkowego panelu „Bohater, spisek, śmierć” w ramach konferencji „Żydowski Marzec”.*

Zdaniem organizatorów trzydniowej konferencji, Marzec 1968 jest symboliczną datą, skrywającą dramat wielu ludzi, którzy musieli opuścić swoją ojczyznę. W czwartek, drugiego dnia konferencji jej uczestnicy rozważali zjawiska w kulturze, które wpłynęły na antysemickie nastroje społeczne oraz opinię publiczną - poczynając od XIX wieku, poprzez lata II wojny światowej, aż po lata 60. XX.

Spotkanie w warszawskim Teatrze Narodowym rozpoczęła Maria Janion wystąpieniem pt. „Mit bohaterski Berka Joselewicza i fantazmaty nienawiści w polskiej kulturze”. Prof. Janion podjęła próbę prześledzenia kształtowania się wątków antysemickich w polskiej literaturze.

Zdaniem Marii Janion , pierwszym programowym antysemitą był w polskiej kulturze Stanisław Staszic, jeden z czołowych uczonych i reformatorów epoki polskiego Oświecenia, ksiądz katolicki, człowiek światły i zasłużony dla ojczyzny. Jednak, zdaniem Janion , to on właśnie stworzył podwaliny obecnego w polskiej kulturze mitu złego Żyda. W tekście Przestrogi dla Polski Staszic wyraża nieufność co do możliwości wspólnej egzystencji Polaków i Żydów.
- U Staszica pojawiają się po raz pierwszy takie składowe mitu antysemickiego jak posądzenie o spisek przeciwko chrześcijanom i wiara w mord rytualny - mówiła Janion .

Zdaniem badaczki romantyzmu spadkobiercą drogi myślowej Staszica był Zygmunt Krasiński . Nie-Boską komedię Maria Janion określiła jako arcydzieło skażone antysemityzmem. W postaciach Żydów i przechrztów Krasiński zawarł wizję Żydów, którzy są źli, szkodliwi, obcy i wrodzy. W Nie-Boskiej Komedii po raz pierwszy w polskiej literaturze pojawia się przekonanie, że rewolucja może się stać w rękach Żydów narzędziem do zdobycia panowania nad światem.

Jeżeli chodzi o obraz Żydów z Krasińskim polemizował Adam Mickiewicz , przekonany o wyjątkowej roli jaką opatrzność przeznaczyła Żydom. Mickiewicz uważał, że los nieprzypadkowo doprowadził do współżycia w jednym kraju dwu narodów wybranych - Polaków i Żydów. Mickiewicz zachwycał się Nie-Boską komedią , jednocześnie uważając go za zbrodnię antynarodową, właśnie ze względu na zawarty tam obraz Żydów.

Zdaniem Marii Janion , mit narodowy Polaka-patrioty, który potrafi zginąć w walce za wspólną sprawę kształtował się w opozycji wobec mitu Żyda-egoisty, tchórzliwego, zajmującego się tylko własnymi interesami. Konsekwencją takiego kształtowania się narodowych mitów była, zdaniem Janion , pogardliwa postawa Polaków wobec Żydów, którzy podczas okupacji szli na śmierć jak barany na rzeź.

W literaturze polskiej tych czasów zderzane są dwie śmierci - bohaterska, w walce i niegodna - w obozach i gettach. Pogarda Polaków wobec śmierci bezbronnych Żydów była, zdaniem Janion , jedną z kulminacji antysemityzmu w polskiej literaturze.

Podczas czwartkowego spotkania referaty wygłosiły też Anka Grupińska („Bohaterstwa w getcie”), Joanna Tokarska-Bakir („Mobilis in mobili czyli jak są zrobione legendy o krwi”) oraz Joanna Żyndul („W co wolno wierzyć katolikowi - dyskusja na temat mordów rytualnych 1913 roku”). W piątek, trzeciego dnia konferencji, dyskusja będzie się odbywała pod tytułem „Polacy i Żydzi. Miłość i nienawiść”. Głos zabiorą m.in. Grzegorz Jarzyna, Marta Piwińska , Kazimiera Szczuka , Joanna Wiszniewicz .

Wybrane dla Ciebie

Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]