Stanisław Staszic

Stanisław Staszic był człowiekiem wielu profesji. Ten uczony duchowny zajmował się polityką, tłumaczeniami i geologią. Zainicjował budowę szkół, uniwersytetów i towarzystw naukowych. Wielu z nich dziś patronuje. Przyczynił się do rozwoju przemysłu w czasach rozbiorów, poprzez wznowienie eksploatacji złóż węgla kamiennego i żelaza.

Stanisław Staszic - życiorys

Stanisław Staszic urodził się przed 6 listopada 1755 r. w Pile. w rodzinie, związanej z lokalną polityką. Wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu, gdzie na przełomie 1778 i 1779 r. uzyskał święcenia Zdobył również wykształcenie w Paryżu, gdzie studiował nauki fizyczne i przyrodnicze oraz w Lipsku i Getyndze. Równocześnie był kanclerzem kolegiaty szamotulskiej.

W Polsce poznał Andrzeja Zamoyskiego, który powierzył mu wychowanie swoich synów, którzy nie darzyli księdza sympatią. Uważali, że jest surowy i porywczy. W 1782 r. Staszicowi udało się zdobyć tytuł doktora obojga praw na Akademii Zamojskiej. Stanął też na czele katedry nauki języka francuskiego. Więzy z państwem Zamoyskich stale się zacieśniały. Staszic doradzał rodzinie nawet po śmierci Andrzeja. Z dawnymi wychowankami jednak nie było tak łatwo. W wyniku licznych sporów, synowie wytoczyli księdzu proces.

Duchowny dużo podróżował w celach badawczych i pomnażał swój majątek, kupując kolejne ziemie. Nabył również budynki na użytek Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, którego był późniejszym prezesem. Staszic pełnił wiele funkcji państwowych. W 1816 otrzymał odznaczenie Orderu Orła Białego za swoje zasługi dla Polski.

Stanisław Staszic zmarł 20 stycznia 1826 r. w Warszawie.
Po jego śmierci, majątek o wartości 800 tys. zł rodzielony został na dom zarobkowy dla ubogich oraz Szpital Dzieciątka Jezus, Instytut Głuchoniemych i Szpital Marcinkanek. Z pieniędzy po Staszicu postawiono również pomnik Mikołaja Kopernika w Warszawie.
Dziś patronuje on wielu szkołom i uczelniom, m.in. Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Rok 2005, 250 lat po urodzeniu uczonego i działacza, został nazwany przez Polską Akademię Nauk Rokiem Stanisława Staszica.

Stanisław Staszic - działalność i osiągnięcia

Stanisław Staszic był jedną z najważniejszych postaci polskiego oświecenia. W tej epoce wielu duchownych angażowało się w politykę oraz naukę. Tak samo było w tym przypadku. Staszic brał udział w Sejmie Czteroletnim. Z jego inicjatywy utworzono w Kielcach Główną Dyrekcję Górniczą i Szkołę Akademicko-Górniczą. Był współzałożycielem szkoły uniwersyteckiej w Warszawie, dyrektorem generalnym Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Kongresowego i członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego, a także Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego.

Odegrał ważną rolę w rozwoju przemysłu, działając jako geolog i badacz natury. Założył Towarzystwo Rolnicze Hrubiewszowskie.
Był niezwykle aktywnym działaczem na rzecz nauki i rozwoju gospodarczego Polski. Staszic wierzył, że bogactwa naturalne kraju są kluczem do niezależności i sukcesu ekonomicznego. Jako zwolennik protekcjonizmu, szczególnie w obszarze górnictwa, hutnictwa i włókiennictwa, doprowadził do wznowienia kontrolowanej przez państwo eksploatacji węgla kamiennego, jak również do poszukiwania złoży soli. Staszic przyczynił się do budowy pierwszych hut cynku i żelaza w Królestwie Polskim. Towarzyszył temu dynamiczny rozwój infrastruktury.

Staszic uznawany jest za ojca polskiej geologii. W swoim dziele "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" przedstawił w sposób syntetyczny geologiczną budowę ziem polskich, co miało znaczący wpływ na prace kolejnych badaczy w tej dziedzinie.

Stanisław Staszic był zwolennikiem monistycznej koncepcji rozwoju świata. Wierzył także w fizjokratyzm i panslawizm.

Stanisław Staszic - książki

Stanisław Staszic już jako nastolatek przetłumaczył poemat Ludwika Racine'a "O religii". Będąc wykształconym młodym człowiekiem, przełożył także dzieło Georges’a Buffona „Epoki Natury”, dodając swój wstęp. Jest także autorem polskiej wersji "Iliady".
Wśród autorskich publikacji Staszica znajdują się:

• Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego" (1787) - napisane anonimowo
• "Przestrogi dla Polski" (1790) - napisane anonimowo dzieło, w którym Staszic konfrontuje usłyszane na Sejmie Wielkim dyskusje na temat ustaw ze swoimi poglądami
• "O ziemorództwie gór dawnej Sarmacji, potem Polski" (1805)
• "O ziemorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" (1815)
• " przyczynach szkodliwości Żydów"(1818)
• "Ród Ludzki" (1819-1820)

Staszic pisał także broszury polityczne, gdzie odnosił się do polityki wewnętrznej i proponował własne rozwiązania, dotyczące poprawy sytuacji ekonomicznej. Był:

• za wszechstronnymi reformami
• za zniesieniem liberum veto
• za edukacją wszystkich obywateli - aby pracowali na swoją ojczyznę i tylko przez pracę świadczyli o swojej użyteczności, nie przez status społeczny
• zwolennikiem poznania przez doświadczenia empiryczne
• przeciwny temu, żeby jedynie szlachta miała prawo do posiadania ziemi
• za przywilejami dla mieszczaństwa i chłopów oraz ograniczeniem rozpasania magnaterii i szlachty
• autorem teorii państwa nowoczesnego - gdzie domagał się wzmocnienia władzy królewskiej, dziedziczności tronu, przyznania praw politycznych mieszczaństwu,
• prekursorem spółdzielczości chłopskiej w Europie - był przeciwny obowiązkowi płacenia pańszczyzny przez chłopów; wystąpił z inicjatywą zniesienia go oraz przyznania ziemi chłopom (mieli oni prowadzić szkoły, szpitale, domy dla sierot, kasy pożyczkowe, a także fundować stypendia dla najlepszych uczniów)