55 lat temu odszedł Jan Lechoń

Był najbardziej towarzyskim człowiekiem, jakiego znałam, i najbardziej nieszczęśliwym - pisała o Lechoniu Irena Lorentowicz. Autor Karmazynowego poematu i tomiku Srebrne i czarne zmarł 55 lat temu - 8 czerwca 1956 roku.

Naprawdę nazywał się Leszek Serafinowicz, urodził się 13 czerwca 1899 roku. Debiutował jako 14-latek tomikem Na złotym polu. Następny zbiorek - Po różnych ścieżkach - ukazał się rok później.

Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, był współredaktorem pisma "Pro arte et studio", współtworzył kabaret Pikador (1918) oraz był jednym z założycieli i twórców grupy poetyckiej Skamander. 

Tak Lechonia wspominał po latach w Alei Przyjaciół Jarosław Iwaszkiewicz : "Mówiąc swoje wiersze przeobrażał się zupełnie. Stawał się piękny. A przecież znana była jego szpetota, powiększona jeszcze w początkowej epoce naszej znajomości przez dziwaczny i zaniedbany ubiór. Ojciec Lechonia był drobnym urzędnikiem, matka nauczycielką, żyli w bardzo trudnych warunkach materialnych".

Sławę przyniósł Lechoniowi wydany w 1920 tom Karmazynowy poemat, gdzie pada zdanie "A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę, zobaczę" (Herostrates), choć cały tomik przesycony jest fascynacją narodową tradycją. Kolejny zbiorek Lechonia to Srebrne i czarne (1924). Po tej książce Lechoń nie wydał już w dwudziestoleciu międzywojennym ani jednego tomu - uważa się, że paraliżował go poziom jego debiutu, któremu nie potrafił już dorównać.

W latach 1930-1939 Lechoń mieszkał w Paryżu, gdzie pełnił obowiązki attache kulturalnego ambasady polskiej. Po klęsce Francji wyjechał przez Hiszpanię i Portugalię do Brazylii, by w 1941 przenieść się do Stanów Zjednoczonych i zamieszkać w Nowym Jorku. W latach 1941-1947 wraz z Kazimierzem Wierzyńskim i Józefem Wittlinem redagował kolejno "Tygodniowy Serwis Literacki Koła Pisarzy z Polski", "Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski" i od 1943 "Tygodnik Polski", współpracował też z wydawanymi w Londynie "Wiadomościami Literackimi".

* Irena Lorentowicz, malarka i scenograf, pisała o poecie: "Zamieszkiwało go właściwie kilka różnych postaci. Był dowcipny i cyniczny, był gadułą i samotnikiem pełnym rozpaczy. Był najbardziej towarzyskim człowiekiem, jakiego znałam, i najbardziej nieszczęśliwym".* Podobnie wspominał poetę Tadeusz Nowakowski z Radia Wolna Europa: "Skrajny sceptyk, czarny pesymista, chłodny, akademicki piewca śmierci i bezowocnej miłości, nieszczęśliwy, który od dawna żyje i cierpi we własnym, niewidocznym dla innych piekle, wstydliwie zasłaniając śmiertelną ranę serca przed światem".

* Lechoń zajął bardzo zdecydowane stanowisko wobec przemian w powojennej Polsce, bardzo krytycznie odnosił się do pisarzy powracających do kraju.*"Bez wieszania się nie obejdzie" - pisał do Mieczysława Grydzewskiego , redaktora londyńskich "Wiadomości". Był jednym z nieprzejednanych krytyków Czesława Miłosza za jego flirt z komunizmem. "Jeśli Miłosz ma w sobie odrobinę uczciwości, powinien się powiesić, a w każdym razie pójść do pracy fizycznej, aby dowieść, że jest z ludem". W innym liście do Grydzewskiego napisał dosadnie: " Miłosz jako poeta jest to gówno psie".
Innych poetów też zresztą oceniał krytycznie - Iwaszkiewicz to dla Lechonia idiota, Jastrun - grafoman, Broniewski - pijak.

W sierpniu 1949 roku Lechoń zaczął pisać Dziennik, który miał być swoistą terapią pomagającą w nawracających depresjach. Homoseksualizm poety nie był tajemnicą dla przyjaciół, jednak on sam ani razu nie wspomniał o tym, wprost, choć ten temat w zawoalowany sposób powraca w jego zapiskach w formie wzmianek o "najdroższej osobie". Pod tym określeniem kryje się wieloletnia miłość poety - Aubrey Johnston. 8 czerwca 1956 roku Lechoń , podobno po kłótni z kochankiem, podjął kolejną w życiu próbę samobójczą, tym razem udaną. Zginął skacząc z dwunastego piętra hotelu Hudson.

* Beata Dorosz , biografka Lechonia podsumowuje: "Obecnie jego nazwisko pojawia się w najdziwniejszych kontekstach. Na autorytet osoby Lechonia powołują się i środowiska prawicowe i homoseksualiści.*Zaczyna panować pewnego rodzaju snobizm na znajomość jego twórczości, a jednocześnie jest ona ulubionym narzędziem reklamy internetowych biur matrymonialnych. Tak naprawdę nie powstała dotychczas rzetelna biografia tego poety, a jego publicystyka utonęła w morzu niepamięci".

W 1991 prochy poety ekshumowano z cmentarza Calvary w Queens w Nowym Jorku i pochowano na Cmentarzu Leśnym przy Zakładzie dla Niewidomych w Laskach koło Warszawy, we wspólnym rodzinnym grobie wraz z rodzicami.