Pośród wierchów, hal, gdzie czarty dusz szukają i pamięć odbierają
“...jest to opowieść pełna innych opowieści. A w nich też są opowieści i każda jedna jest równie ważna.”
A każdą z tych opowieści przyjmie na swoje kafle stary, góralski piec. Obdarzony duszą jak skrzypeczki. Tylko że piecom dusze darują ludzie, nie skrzaty, choć i ci ludzie – zduni – jak skrzaty chadzają samotnie. Ale nie o skrzatach, ani nie do końca o samiutkich piecach jest to opowieść. Będzie to historia o czartach, oraz skrzatach, co im dusze odebrały, by ofiarować je drewnianym grajkom. Opowieść o psotnych złośnikach, które zemstą postanowiły wybrukować swoje życie. Bo jak skrzaty czartom dusze odebrały, by darować je skrzypeczkom, to te postanowiły na ludziach się zemścić, zniszczyć ich, odebrać im wszystko, a ich dusze w swoje puste miejsca wtłoczyć. I o tym wszystkim opowie wam stary góral, który opowieściami piec swój zdobi, by tylko nie zapomnieć, by zachować dla innych... W końcu to tylko trzy dni malowania, jeżeli wszystko pozwoli.
“Chcecie wiedzieć, jak było naprawdę z tymi czartami?”
To przeczytajcie, a raczej wysłuchajcie, bo tej gawędy sam duch starego Sabały by się nie powstydził. Tej niewymuszonej treści, słów, które płyną zgodnie z wichrami, które już tak nie wyją jak w Wichrach Smoczogór. Prawdy, która wypływa ukryta głęboko w sercu kamieni, traw, a przede wszystkim drzew. Bo przecież to tam ukrywają się dziwy. Tam, gdzie mieszkają górale z Jasionki, gdzie cień Czartaka, gdzie diabłów najwięcej unosi się w przestworzach. Czartów, chochlików, które przez komin najlepiej domy nawiedzają. To tutaj pierwszego młodego Koredę, dziecię dziwożon, czart opętał. A najgorszy to z nich, bo czart nudy, odbierający i chęci, i radość. Dopiero później i inne czarty na osadę padły, niosąc ze sobą obżarstwo, zazdrość, gniew za krzywdy... rozliczne smutki, a co najgorsze przybyły i te, które przynoszą ze sobą zapomnienie. A przecież zapomnieć góralską tradycję, to śmierć najgorsza. Zapomnieć, to zniknąć, nigdy nie być. Ale to właśnie to nieszczęście padło na góry, pokrywając je gęstym cieniem.
Tłumiąc radosną żywotność górali. Odbierając nadzieję, odmieniając, przynosząc codzienny smutek, ciągnąc za sobą we wspomnienia, by zaraz je odebrać. Jednak czarty nie przewidziały jednego, że górale mimo wszystko będą walczyć. A w szczególności Koreda, dziecię dziwożon, które jak Odyseusz, w podróż będzie musiał się wybrać, by przywrócić spokój górom. I przypomnieć o tym, co działo się, gdy wichry opanowały Smoczogóry, gdy smoków tam szukano, gdy żmije pełzały, a sam Władca Wichrów gniewał się ogromnie.
“Snuj się snuj wąteczku
Mój – nie mój syneczku
Wróć się do korzeni
To nasz los odmieni
Snuj się snuj wąteczku
Śpij już śpij syneczku
Do korzeni wrócisz
Może los odwrócisz”
Koreda to podrzutek przygarnięty przez Białkę, starą, ale mądrą i silną kobietę, która więcej niż zwyczajny człek widzi. Podrzutek dziwny, bo w zamian jego, dziwożony żadnego dziecięcia nie wzięły, ale też i ten, jedyny, który czartom najmocniej się opiera. Tylko on potrafi, tylko on może odnaleźć swoją przeszłość, która do końca nie przez dziwożony pisana była, ale przez o wiele bardziej tajemniczych panów. Przeszłość, która przywróci górom normalność, jeśli tylko Koreda swego czarta nudy przepędzi, jeśli pieśni przypomni, i odważy się iść w nieznane.
“Bez duszy nie ma muzyki” pisze autor, w jednej osobie gawędziarz i filozof. Bo też w tej opowieści i dusza, i muzyka są na swoim miejscu. Wit Szostak wprost genialnie, a zarazem i prosto prowadzi nas w góry. Pozwala słuchać, podziwiać i cieszyć się górską specyfiką. Opowiada co wydarzyło się z Koźlarzami, z rodami o których zapomniano. A przecież cudowne są te jego postacie. Każda inna, jak szczyty, jak drzewa. Każda malownicza, obdarzona korzeniami, które ofiarują im osobowość. Ukształtowana nie przez ludzi, ale przez siły natury, o duszach czystych jak potoki. Książka zachwyca nie tylko treścią, również opracowaniem graficznym. Wnętrze kryje nie tylko słowa, ale i ryciny, proste, jednak przenoszące w górskie chłody i tajemnice. Stapia się z nami w jedno, nocą przynosząc kolejne obrazy, jakby od nowa tkała swe wątki. Jakby zaczynała żyć, gdy tylko ją uchylimy.
Wit Szostak to nadal autor, który genialnie łączy tradycje opowiadania, gawędy, wtłacza w to nutę historii, miesza, dorzuca elementy filozofii i ofiaruje prawdziwe wytchnienie. Dzięki temu tworzy opowieść mądrą, niewymuszoną, tlącą się tym cudownym, pierwszym porywem twórczej weny. W tę opowieść, na poły dawną, wtłacza nasze współczesne troski, metaforycznie przedstawia je pod postacią różnorakich czartów, ale i udowadnia, że tak naprawdę, to niewiele z nich jest ważne. Ot, odrobina miłości, pamięć i życie już jest dobre. Wszystko to, o czym nasza codzienność, nasz czart, zdaje się zapominać... O nadziei, która jest przyszłością i pamięci, która mówi nam, kim jesteśmy. My nie możemy o tym zapomnieć, a czart? Czarta pieśnią przegonić, na wiatry, ponad wierchy... daleko, by drogi zapomniał!