Nagroda im. Nowaka-Jeziorańskiego dla Instytutu Literackiego w Paryżu

Instytut Literacki w Paryżu, polskie wydawnictwo emigracyjne powstałe z inicjatywy Jerzego Giedroycia, zostało we wtorek we Wrocławiu uhonorowane Nagrodą im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Nagrodę we wrocławskim Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich odebrał z rąk prezydenta Wrocławia Rafała Dutkiewicza obecny dyrektor Instytutu Literackiego Wojciech Sikora.

Instytut Literacki został uhonorowany za "powojenną konsekwentną i skuteczną działalność na rzecz suwerennej Polski powiązanej z Europą". "Oraz za przekonywanie Polaków do wspierania niepodległościowych dążeń Ukrainy, Litwy i Białorusi, a także za utrzymywanie łączności z Rosjanami walczącymi o demokrację w swoim kraju" - powiedział dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Adolf Juzwenko.

Dyrektor Instytutu Literackiego Wojciech Sikora odbierając wyróżnienie dziękował kapitule nagrody za docenienie dorobku założyciela wydawnictwa Jerzego Giedroycia. "Dorobku będącego wkładem w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz w budowanie społeczeństwa obywatelskiego" - mówił Sikora.

Dyrektor podkreślił, że Giedroyc był jednym z najwybitniejszych polskich mężów stanu w XX w., który cieszył się autorytetem w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej. "Miał umiejętność dobierania tematów i ludzi, dzięki temu +Kultura+ i książki z Biblioteki Kultury pobudzały do refleksji, uczyły odpowiedzialności, tolerancji i otwartości" - mówił Sikora.

Giedroyc, zdaniem dyrektora Instytutu Literackiego, był "zwierzęciem politycznym". "Warunki emigracyjne sprawiły jednak, że narzędziem uprawiania polityki stała się dla niego kultura, ta w cudzysłowie i ta bez niego. W uchodźczych warunkach +Kultura+ Giedroycia budowała zgodę narodową, ale jednocześnie stwarzała warunki dla dialogu narodów Europy Środkowo-Wschodniej" - dodał Sikora.

Wręczana w stolicy Dolnego Śląska nagroda została ustanowiona 4 czerwca 2004 r. przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, prezydenta Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich i Kolegium Europy Wschodniej. Wręczana jest corocznie 4 czerwca osobom bądź instytucjom, których życie, działalność, aktywność przyczyniły lub przyczyniają się do tworzenia struktur niepodległej Polski oraz budowy społeczeństwa obywatelskiego. Materialną formą nagrody jest statuetka wykonana przez prof. Jacka Dworskiego.

Dotychczas wśród nagrodzonych znaleźli się Tadeusz Mazowiecki, George Bush senior, Stanisław Szuszkiewicz, kardynał Jean-Marie Lustiger, Siergiej Kowalow, Vaclav Havel, Leszek Balcerowicz, Jerzy Koźmiński oraz Valdas Adamkus.

Instytut Literacki to polskie wydawnictwo emigracyjne, które powstało z inicjatywy Jerzego Giedroycia wiosną 1946 r. w Rzymie przy 2. Korpusie Polskim pod nazwą Casa Editrice "Lettere". Od początku najbliższymi współpracownikami Giedroycia byli: Józef Czapski, Gustaw Herling-Grudziński, Zofia i Zygmunt Hertzowie, do których później dołączył Henryk Giedroyc.

Instytut Literacki zadebiutował "Legionami" Henryka Sienkiewicza; we wczesnym okresie książki ukazywały się w czterech seriach wydawniczych tj.: "Bibliotece Społeczno-Politycznej", "Bibliotece Wiedzy", "Bibliotece Przekładów" oraz na potrzeby rynku włoskiego "Capolavori della Letteratura Straniera" (Arcydzieła literatury światowej). W czerwcu 1947 r. ukazał się pierwszy numer pisma "Kultura" pod redakcją Giedroycia i Herlinga-Grudzińskiego.

Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Instytut Literacki został przeniesiony do Francji, do podparyskiego Maisons-Laffitte, a miesięcznik "Kultura" zajął pierwsze miejsce w działalności oficyny.

Redakcja miesięcznika stała się wkrótce samodzielnym i niezależnym finansowo ośrodkiem myśli politycznej, odgrywającym istotną rolę w kształtowaniu opinii pośród rodaków na uchodźstwie oraz w Polsce. Na początku lat 60. XX w. Jerzy Giedroyc rozpoczął wydawanie "Zeszytów Historycznych", w których publikowane były nieznane dokumenty, wspomnienia i artykuły najwybitniejszych historyków, dotyczące dziejów najnowszych Polski.