"Atlas Śródziemia. Wydanie uaktualnione" - recenzja

11 marca minęło dziewiętnaście lat od śmierci Karen Wynn Fonstad, która była wybitną postacią nie tylko dla fandomu "Władcy Pierścieni" i "Hobbita", ale ogólnie fantasy. Swoją pracę naukową poświęciła kartografii na Uniwersytecie Wisconsin, jednak gdy za sprawą pewnej doktorantki poznała twórczość J.R.R. Tolkiena, połączyła swoją wiedzę i zdolności z pasją do odkrywania fikcyjnych światów. Dzięki temu Fonstad została zapamiętana jako autorka map i opisów do wielu książek science fiction i fantasy ("Jeźdźcy smoków", "Dragonlance", "Forgotten Realms"). "Atlas Śródziemia", który po raz pierwszy ukazał się w 1981 r., uchodzi za jej najwybitniejsze i najbardziej ambitne dzieło.

"Atlas Śródziemia. Wydanie uaktualnione", który ukazał się nakładem wyd. Zysk i S-ka w 2024 r., bazuje na publikacji z 1991 r. Ten fundamentalny przewodnik po uniwersum J.R.R. Tolkiena trafił teraz w ręce polskich czytelników w nowym tłumaczeniu Pauliny Braiter. Ta polska edycja jest bogato ilustrowana kolorowymi i po raz pierwszy wykreślonymi w technice przestrzennej mapami z najnowszego francuskiego wydania.

Na ponad 220 stronach w dużym formacie (320x230mm) znajdziemy prawie 100 kolorowych map i diagramów, planów budynków, kluczowych bitew i wiele więcej. Nakład pracy, który autorka włożyła w poznanie uniwersum Tolkiena, a następnie wykorzystała te informacje do stworzenia map i planów, jest oszałamiający. Bo o ile niektóre grafiki powstały na bazie autentycznych map czy ilustracji Tolkiena (vide Hobbitowo), to duża część została stworzona przede wszystkim na podstawie słownych opisów i szczegółowych badań autorki.

Fonstad tworzyła swój atlas przed wydaniem 12-tomowej "Historii Śródziemia", więc wiele kartograficznych zagadek musiała rozwiązywać sama, analizując znane daty czy czas spędzony w podróży przez bohaterów "Władcy Pierścieni", "Hobbita" itd. Efekt jest oszałamiający, bo Fonstad stworzyła nie tylko mapy poszczególnych części Śródziemia, ale "zilustrowała" wszystkie bitwy i kluczowe miejsca z Pierwszej, Drugiej i Trzeciej Ery, opracowała mapy charakterystycznych formacji terenu, klimatu, roślinności, języków i rozkładu populacji w Śródziemiu w ujęciu historycznym. Prawdziwą gratką jest też bogaty aneks i indeks, które pomogą czytelnikom skorelować poszczególne mapy z powieściami Tolkiena.

Krótko mówiąc, nie wyobrażam sobie fana Tolkiena, który nie będzie chciał postawić na swojej półce "Atlasu Śródziemia" w najnowszym wydaniu. To dzieło wybitne, ponadczasowe i ze wszech miar godne podziwu. Graficzny majstersztyk, dzięki któremu przy kolejnej lekturze książek Tolkiena spojrzymy na opisy jego świata z zupełnie innej perspektywy.