Zmarła prof. Barbara Skarga

W Warszawie zmarła w piątek w wieku 90 lat prof. Barbara Skarga - wybitny filozof, etyk, historyk filozofii, autorka wielu książek - poinformowało biuro prasowe Uniwersytetu Warszawskiego.

Barbara Skarga urodziła się 25 października 1919 r. w Warszawie. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej wyznania ewangelicko-reformowanego, dość luźno związanej ze swoim Kościołem. Jej siostrą była znana aktorka Hanna Skarżanka.

Studia rozpoczęła w Wilnie na politechnice. Zajmowała ją wówczas telekomunikacja, dziś powiedzielibyśmy: elektronika. Po roku zmieniła jednak uczelnię i kierunek zainteresowań. Na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie podjęła studia filozoficzne.

- Zaczęłam studiować filozofię po politechnice, (...) Zdecydowałam, że trzeba mi jakiegoś humanistycznego oddechu. Dzisiaj słowo ‘humanizm’ jest niemodne. Ale czegoś takiego widocznie potrzebowałam. I właściwie dopiero wówczas, gdy zetknęłam się z Krytyką czystego rozumu , z Kantem - to było dla mnie uderzenie piorunem - wspominała prof. Skarga w wywiadzie udzielonym „Nowym Książkom” (nr 9, 1997).

W Wilnie uczyli ją m.in. Elzenberg, Czeżowski i Jasinowski.

Studia przerwała wojna. Skarga zeszła do podziemia. Była łączniczką w AK. W 1944 roku aresztowana przez bolszewików. Po trwającym dziewięć miesięcy śledztwie i osadzeniu w więzieniu na ul. Ofiarnej i Łukiszkach, została skazana na 11 lat obozu pracy. Po wyroku znalazła się w Uchcie. W łagrach pracowała jako pielęgniarka, felczer, ogrodnik, rolnik i inżynier. W obozie w Bałchaszu w Kazachstanie układała tory kolejowe.

Po odbyciu wyroku otrzymała nakaz dożywotniego osiedlenia w kołchozie we wsi Budionowka. Stamtąd udało jej się nawiązać kontakt z rodziną i tam Elzenberg przysłał jej Alchemię słowa Parandowskiego .

Lata więzienia, łagrów, i zsyłki opisała pod pseudonimem Wiktoria Kraśniewska w książce Po wyzwoleniu... 1944-1956 , wydanej przez paryską „Kulturę”. Jest to jeden z najbardziej wstrząsających, autentycznych, przesyconych wrażliwością, a jednocześnie dystansem i spokojem opisów losu kobiety w rosyjskich łagrach.

Do kraju powróciła w 1955 r. Podjęła studia filozoficzne.
- Do czego było wracać, jak nie do filozofii? - zauważyła wówczas.
Studia ukończyła w 1957 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Rozpoczęła pracę w Polskiej Akademii Nauk. Tytuł profesora otrzymała w 1975 r. 19 maja 2008 r. odbyła się uroczystość odnowienia jej doktoratu.

Jest autorką książek, takich jak m.in.: Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864 (1964); Kłopoty intelektu. Między Comte'em a Bergsonem (1975); Czas i trwanie. Studia nad Bergsonem (1982); Po wyzwoleniu... 1944-1956 (1985); Przeszłość i interpretacje (1987); Granice historyczności (1989) Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne (1997); Ślad i obecność (2002); Kwintet metafizyczny (2005); Człowiek to nie jest piękne zwierzę (2007).

W 1995 roku została odznaczona Orderem Orła Białego, była też członkiem Kapituły tego odznaczenia, Kanclerzem Orderu w latach 2001-2005. W październiku 2005 r. złożyła rezygnację z pełnienia funkcji Kanclerza Orderu Orła Białego na znak protestu przeciw prezydentowi-elektowi Lechowi Kaczyńskiemu, który podważał zasadność nagradzania tym odznaczeniem przez Aleksandra Kwaśniewskiego niektórych osób. 19 lutego 2000 r. przyznano jej tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Skarga aktywnie uczestniczyła w życiu kulturalnym i naukowym. Była redaktorem naczelnym pisma „Etyka”. Stale publikowała eseje w „Znaku”.

Należała do wąskiego grona filozofów, którzy nie ulegają modom. Zawsze interesowała ją rzecz najbanalniejsza w świecie - człowiek, który żyje, myśli, cierpi. Jako filozof chciała wiedzieć, kim on jest.