Wstrząsające rozmowy z ocalałymi - "Nagość życia. Opowieści z bagien Rwandy" Hatzfelda

W księgarniach dostępna jest od kilku tygodni wstrząsająca Nagość życia. Opowieści z bagien Rwandy (2000), chronologicznie pierwsza z trzech książek Jeana Hatzfelda poświęconych rwandyjskiej wojnie domowej. Wcześniej - również nakładem Czarnego - ukazała się Strategia antylop , za którą reporter otrzymał m.in. Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego .

Jean Hatzfeld , francuski korespondent wojenny, pracował m.in. na Bliskim Wschodzie, w Haiti, Burundi, Kongo, Algierii i byłej Jugosławii. Kiedy dla dziennika „Liberation” relacjonował w San Francisco mistrzostwa świata w piłce nożnej, ujrzał w telewizji pierwsze obrazy rwandyjskiego ludobójstwa, które pochłonęło około miliona istnień ludzkich w ciągu trzech miesięcy.

"Podczas jednej z podróży do Rwandy, uderzył Hatzfelda brak świadectw ludzi ocalałych, zdumiał mutyzm i izolacja, o której jedna z jego rozmówczyń powiedziała: „ludobójstwo popycha do izolacji ludzi, którzy nie zostali popchnięci do śmierci”. Nikt nie interesował się ludźmi, którzy ukrywali się bagiennym mule, ocalali z rzezi nie mieli z kim rozmawiać, coraz bardziej byli spychani na margines. Dla współczesnego świata, jeśli w ogóle ich zauważa, są ponurym wyrzutem sumienia, który, tak by było najlepiej, winien zniknąć z powierzchni ziemi" - pisze dla Wirtualnej Polski Mirosław Szyłak-Szydłowski - "Autor stwierdził zatem, że musi poświęcić czas, by ich wysłuchać i zebrać jak najwięcej relacji, czego pokłosiem jest Nagość życia. Opowieści z bagien Rwandy , historia ocalałych, głównie z powiatu Nyamata, gdzie zamordowano ok. 50 tysięcy
osób. Pozostałe książki składające się na swoisty tercet rwandyjski, to Sezon maczet oraz Strategia antylop , uhonorowana m.in. Prix Medicis oraz Nagrodą Ryszarda Kapuścińskiego ".

"Nie wiadomo, czy można zrozumieć. Ale żeby spróbować, trzeba najpierw wysłuchać. Hatzfeld robi to za nas. Rozmawia z ocalałymi. Oni też nie rozumieją, jak to jest, że sąsiad staje się mordercą – ale nie mają swojego Hatzfelda , który by im pomógł. Więc opowiadają, jak potrafią, bezradni i bezbronni. O krwawym błocie, w którym żywi udawali trupy. O tym, jak to jest, gdy się z takiego błota wychodzi i trzeba żyć dalej, obok morderców, wśród cieni pomordowanych. Hatzfeld słucha. Zapisuje. Już dawno przestał być dziennikarzem, autorem reportaży. By opisać, musiał stać się częścią tego, co opisuje, zamieszkać razem z ocalałymi, na ich wzgórzu. Opisuje swoich sąsiadów. Naszych" - napisał na okładce książki Konstanty Gebert
.

"Wstrząsające relacje przeplatane są interludiami, reporterskimi relacjami o miejscach, które autor odwiedzał, o zwyczajach i historii. Wstrząsającą jest tu relacja z odwiedzenia Miejsca Pamięci w Nyamacie, kościoła wypełnionego zmumifikowanymi ciałami i kośćmi 25 000 ofiar. Czytając owe przerywniki, nie ma się tutaj poczucia utraty ciągłości, rozdziały te znakomicie się uzupełniają, przechodząc płynnie do wspomnień świadków koszmarnych wydarzeń" -pisze dalej Mirosław Szyłak-Szydłowski i podsumowuje:

"Brian Hugh Warner, znany szerzej jako Marylin Manson, pytany o to, co by powiedział uczniom ocalałym po masakrze w Columbine High School, odparł: „Nic. Wysłuchałbym, co oni mają do powiedzenia”.* Hatzfeld wyszedł zapewne z podobnego założenia – po prostu pozwolił, by ocaleni wreszcie mogli przemówić.* Ich słowa są bolesnym świadectwem przerażającej masakry, zaszczucia, zwierzęcego wprost strachu, a także jednym, wielkim oskarżeniem rzuconym ku światu, który postanowił odwrócić wzrok, gdy maczety roztrzaskiwały kolejne głowy w kościołach, na bagnach i spływających krwią ulicach Rwandy".

* Jean Hatzfeld (ur. w 1949 roku) - francuski reporter, korespondent wojenny, pisarz. Opisywał upadek komunizmu w Europie Środkowej, pracował jako korespondent wojenny z objętych kryzysem zbrojnym krajów Bliskiego Wschodu oraz Haiti, Konga, Algierii i Burundi, trzy lata spędził w byłej Jugosławii, gdzie został ranny podczas ostrzału Sarajewa.*

Doświadczenia te zaowocowały dwiema książkami: L'Air de la guerre (1994) oraz La guerre au bord du fleuve (1999). W 1994 roku wyruszył do Rwandy. Opublikował trzy książki poświęcone rwandyjskiej wojnie domowej: w 2000 roku Nagość życia. Opowieści z bagien Rwandy (nagrodzoną m.in. Prix Pierre Mille i Prix France Culture), w 2003 roku Sezon maczet, za którą otrzymał Prix Joseph Kessel i Prix Femina Essai, oraz Strategię antylop , nagrodzoną w 2007 roku Prix Médicis, jedną z najbardziej prestiżowych francuskich nagród literackich. Za opublikowaną w 2009 roku w Polsce Strategię antylop otrzymał Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego 2010.

Obie książki Hatzfelda poświęcone rwandyjskiej wojnie domowej ukazały się nakładem Czarnego. Patronat medialny nad Nagością życia objęła Wirtualna Polska.Czytaj więcej w naszym serwisie w recenzji Mirosława Szyłak-Szydłowskiego . Odsyłamy także do galerii poświęconej wydanym po polsku książkom na temat ludobójstwa w Rwandzie .

[GW]