"Południe" - książka pierwszego absolwenta stypendium Kapuścińskiego

* "Południe" - taki tytuł nosi książkowy debiut Andrzeja Muszyńskiego, laureata pierwszej edycji stypendium im. Ryszarda Kapuścińskiego dla młodych reporterów, ustanowionego przez Fundację Herodot. Książka właśnie trafiła do księgarń.*

* Andrzej Muszyński (rocznik 1984), pochodzi z Krzykawy. Ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, studiował w Krakowskiej Szkole Scenariuszowej. Porzucił karierę prawnika, aby zostać podróżnikiem i reporterem.* Kilkakrotnie wyróżniony ogólnopolskimi nagrodami podróżniczymi (m.in. za pierwszy na świecie trawers puszczy Minkebe w Gabonie), publikował reportaże i opowiadania m.in. w "Gazecie Wyborczej", "National Geographic Polska". Założył też agencję podróży Wyprawy z Reporterem.

W 2011 roku Andrzej Muszyński został pierwszym laureatem stypendium im. Ryszarda Kapuścińskiego dla młodych dziennikarzy. Stypendium, ufundowane, zgodnie z wolą patrona, z części honorariów za jego książki, przyznawane jest przez Fundację Herodot raz do roku na zrealizowanie projektu reporterskiego i wynosi 30 tys. zł. Od 2008 roku Muszyński pracuje nad książką o Birmie i na jej dokończenie przeznaczał otrzymane stypendium. Jego książka o Birmie zostanie wydana w 2014 roku i będzie nosiła tytuł "Szafranowa rewolucja".

Teraz na półki księgarń trafiło "Południe" - zbiór reporterskich impresji z różnych krajów i różnych wypraw. Osią powieści jest próba opisania terminu Południe, który w pewnym stopniu zastąpił nacechowane pejoratywnie określenie "trzeci świat".

W 1971 roku z inicjatywy Banku Światowego powołano tzw. komisję Brandta, która dekadę później ogłosiła raport "North-South: A Programme for Survival". Linia Brandta podzieliła świat na pół - biegła granicą USA i Meksyku, na Atlantyku ponad zwrotnikiem Raka, przez Cieśninę Gibraltarską, zostawiając na południu Turcję, Iran, Afganistan, Mongolię, Chiny i obie Koree, po czym opadała gwałtownie, przypisując do krajów rozwiniętych, bogatych i cywilizowanych Japonię i Australię.

"Reszta w swojej różnorodności została wrzucona do jednego worka krajów biednych i zacofanych. Linia Brandta od początku budziła kontrowersje. Na południu znalazły się na przykład Izrael i bogate kraje arabskie. (...) Wkrótce nadeszła era globalizacji i społeczeństwa sieci i rodziło się pytanie o sens jakichkolwiek podziałów, rozwarstwienie społeczne rosło, pojawiły się slumsy na Północy i bogate elity na Południu" - pisze Muszyński.

"A może Południe to całkiem trafna metafora, która nie podda się twardej analizie" - pyta Muszyński, próbując jednak w swoich reportażach jakoś to pojęcie doprecyzować. W Kambodży opisuje historię dziewczyny, która przypuszczalnie spędziła kilka lat w dżungli, zupełnie samotnie, ale też historię Ducha, jednego z najokrutniejszych Czerwonych Khmerów, który po latach został protestanckim pastorem. W Tunezji rozgrywa się reportaż o chłopaku, który podpalił się na ulicy ponieważ poczuł się upokorzony przez policjantkę. Od tego wydarzenia zaczęła się symbolicznie tunezyjska Arabska Wiosna.

Enigmatycznego Południa Muszyński szuka też na chilijskiej pustyni Atakama, uchodzącej za najbardziej suche miejsce na świecie, którą, jako jeden z niewielu, przebył samotnie.
W tomie "Południe" znalazła się też relacja z wyprawy, którą Muszyński kierował w 2008 roku. Dziewięcioosobowy zespół (3 Polaków i 6 Pigmejów) dokonał wtedy pierwszego pełnego trawersu puszczy Minkebe w Gabonie. Marsz trwał 21 dni. Ekspedycja została wyróżniona ogólnopolskimi nagrodami podróżniczymi, otrzymała też rekomendację Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie. W relacji z tej wyprawy doznanie Południa przez Muszyńskiego zbliża się do wrażeń Josepha Conrada z "Jądra ciemności".

* "Południe" ukazało się nakładem wydawnictwa Czarne. Jeszcze w tym roku to samo wydawnictwo opublikuje zbiór opowiadań Muszyńskiego zatytułowany "Miedza".*