Oddanie hołdu

"Głównym jednak celem naszej książki jest oddanie hołdu (...) wszystkim ofiarom stalinizmu i przypomnienie odwagi cywilnej tych, którzy upomnieli się jawnie i głośno o prawo do pracy, prawdy, wolności i manifestowania swoich przekonań religijnych zdeptane przez ustrój totalitarny."

Książka została wydana z okazji pięćdziesiątej rocznicy Poznańskiego Czerwca. Składa się z dwóch części. Napisanej przez polskiego historyka Janusza Karwata zatytułowanej Powstanie Poznańskiego Czerwca 1956 oraz Polska wobec powstania węgierskiego 1956 autorstwa węgierskiego historyka Janosa Tischlera. Obie części mają charakter opracowań historycznych. Opracowanie Janusza Karwata jest próbą dokładnej rekonstrukcji wydarzeń, opartą o wyjątkowo bogaty materiał źródłowy. Napisane w sposób przejrzysty i konkretny stara się podać przyczyny, przebieg i konsekwencje poznańskiej rewolty. Choć nienasycone wprost emocjami pozwala nie tylko poznać fakty i racje stron konfliktu, ale i poczuć atmosferę tamtych dni. Historyk w opracowaniach naukowych musi unikać bezpośredniego uczuciowego angażowania się w opisywane wydarzenia. Celem jest w miarę możliwości obiektywny opis złożonej sytuacji. I tak postępuje Karwat. Przyznam, że jestem pod wrażeniem formy i jakości opracowania. Tamte wydarzenia każdy może oceniać
inaczej, z politycznego punktu widzenia. Tu poznajemy różne opinie uczestników Czerwca. Autor bardzo często cytuje oficjalne i nieoficjalne dokumenty. Obraz, który się wyłania jest raczej jasny. Wrogiem klasowym władzy ludowej w tamtym pamiętnym roku okazali się... robotnicy. Choć nazywani w różnoraki, "barwny" sposób: agentura imperialistyczna, reakcyjne podziemie, prowokatorzy, warchoły, demagodzy, szumowiny miejskie, notoryczni przestępcy i huligani. Źródłem zajść, według I sekretarza E.Ochaba "(...) były wypaczenia w zarządzaniu gospodarką narodową". I jak to miało jeszcze wielokrotnie miejsce "przejściowe trudności". Jak było, co się wydarzyło, co można powiedzieć o tych dniach?! Proponuję zapoznać się z tym opracowaniem i samemu wyrobić sobie zdanie.

Druga część dotycząca powstania węgierskiego ma inny charakter. Z jednej strony autor kreśli obraz sytuacji na Węgrzech w gorącym roku 1956, z drugiej przeprowadza analizę wzajemnego oddziaływania wydarzeń węgierskich i polskich. Nie jest to już ściśle naukowe opracowanie, swobodniejsza forma, więcej ocen. Ukazanie postaw społeczeństwa i przedstawicieli polskich władz wobec powstania węgierskiego 1956 udokumentowane wspomnieniami konkretnych osób, cytatami z prasy, informacjami z dokumentów partyjnych i rządowych. W aneksie załączono ciekawy tekst odczytu Jana Nowaka-Jeziorańskiego wygłoszonego w 40. rocznicę powstania węgierskiego "Polska i Węgry w roku 1956". Warto zwrócić uwagę na zamieszczone w książce archiwalne zdjęcia i dość obszerny indeks nazwisk. "...każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie." (przemówienie J.Cyrankiewicza z 29.06.1956r.)