Krakowianie i brukselczycy w nowym słowniku

Krakowiak nie musi być krakowianinem, a sanmaryńczyk nie zawsze jest Sanmaryńczykiem. Watykańczycy są nimi tylko chwilowo, ale brukselką można być przez całe życie – o nazwach w Europie przeczytamy w nowym słowniku, który ukaże się w połowie roku.

Opracowany przez prof. Barbarę Czopek-Kopciuch i dr Urszulę Bijak z Instytutu Języka Polskiego PAN Mały słownik nazw polskich miast, państw Europy ich stolic i mieszkańców zawiera m.in. informacje jak nazywają się osoby mieszkające w stolicy jakiegoś europejskiego państwa, a jak mówi się na obywatela danego kraju. Nie zawsze robimy to poprawnie.

- Spotykam się np. z tym, że ludzie używają nazwy Belgijczyk, która jest błędna. Być może robią to przez podobieństwo do formy żeńskiej - Belgijka - powiedziała prof. Czopek-Kopciuch.

Nazwy obywateli państw, jak wyjaśniła, można tworzyć na różne sposoby. Jedna z najstarszych form, to przyrostek ‘-anin’ dodany po nazwie państwa, np. Rosjanin. Często po prostu skraca się nazwę państwa, usuwając końcówkę, w ten sposób powstają: Czech, Włoch, Grek lub Belg. Przyrostek ‘-ak’, służący np. do utworzenia nazwy obywatela naszego kraju, jest, jak tłumaczyła, stosunkowo rzadki. Z kolei przyrostek ‘-ec’ (Słoweniec, Ukrainiec) jest charakterystyczny dla nazw obywateli krajów wschodnio- i południowosłowiańskich.

- Trzeba też odróżnić nazwy narodowości lub grup etnicznych od nazw obywateli państw. Niekiedy od nazwy państwa nie tworzy się nazwy jego obywateli. Na przykład, państwo Bośnia i Hercegowina nie ma takiej nazwy. Mieszkają tam Bośniacy, Serbowie, Chorwaci - dodała prof. Czopek-Kopciuch.

Niekiedy nazwa państwa brzmi tak samo jak nazwa jego stolicy. W rozróżnieniu, o kim jest mowa - obywatelu państwa czy mieszkańcu miasta - pomaga pisownia. Nazwy mieszkańców miast pisze się małą literą, np. ‘brukselczyk’ i ‘brukselka’ (mieszkańcy Brukseli), ‘sofijczyk’ i ‘sofijka’ (mieszkańcy Sofii), ‘paryżanin’ i ‘paryżanka’ (mieszkańcy Paryża). Zatem ‘Sanmaryńczyk’, pisany od wielkiej litery to obywatel państwa San Marino, zaś ‘sanmaryńczyk’ to mieszkaniec miasta o tej samej nazwie. Podobnie jest z ‘Monakijczykami’ i ‘Watykańczykami’ (przy czym obywatelstwo państwa Watykan można uzyskać tylko czasowo).

W słowniku można znaleźć też nazwy polskich miast i informacje o tym, jak nazywają się ich mieszkańcy.
- Na przykład, krakowianin jest mieszkańcem Krakowa, a krakowiak to mieszkaniec regionu krakowskiego. Poza tym słowo ‘krakowiak’ ma wydźwięk pejoratywny. Inaczej jest z warszawiakiem i warszawianinem. Obie te formy są dopuszczalne jako nazwa mieszkańca Warszawy - tłumaczyła prof. Czopek-Kopciuch.

Kłopot mogą też sprawiać mieszkańcy miejscowości, których nazwy składają się z dwóch członów. Np. mieszkaniec Zielonej Góry to ‘zielonogórzanin’, ale już od miasta Biała Podlaska tworzy się nazwę mieszkańca korzystając tylko z pierwszego członu nazwy, w Białej Podlaskiej mieszka więc ‘bialanin’.

- Podajemy też nazwy potoczne. Np. poprawna nazwa mieszkańca Lublina to lublinianin, ale można się spotkać z użyciem słowa ‘lubelak’. Z kolei mieszkańcy Białej Podlaskiej mówią o sobie ‘bielczanie’, wydawane jest tam nawet pismo pod takim tytułem - powiedziała prof. Czopek-Kopciuch.

Mały słownik nazw polskich miast, państw Europy, ich stolic i mieszkańców ukaże się w połowie 2010 roku. Wydawcą jest Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.

Źródło artykułu:

Wybrane dla Ciebie

Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]