Często zabierając się za lekturę książek nie zdajemy sobie sprawy, ile procesów uruchamiamy i ile receptorów bierze w tym udział.
W trakcie czytania mają miejsce dwa równoległe procesy: widzenie i myślenie. Ponieważ są one współzależne oto czynniki, które wpływają na harmonijną współpracę oczu i mózgu, zwiększając tym samym możliwości percepcyjne człowieka.
Z tego punktu widzenia zdecydowanie najlepiej jest czytać w pozycji siedzącej, sytuując równocześnie tekst w takim położeniu, aby linia wzroku przebiegała prostopadle do płaszczyzny stronicy. Wymaga to z kolei, by książka/strona znajdowała się pod kątem 45 stopni w stosunku do powierzchni stołu. Jeśli bowiem leży ona płasko, następuje znaczne zniekształcenie liter i słów, ograniczające widzialność tekstu i szybkość czytania.
Oko najmniej się męczy, gdy tekst znajduje się w odległości około 35 cm. Normalna odległość przy czytaniu jest jednak dla każdego różna i może wynosić od 25 do 45 cm.
Jeśli czytanie ma być szybkie i efektywne, wymaga ono optymalnych warunków zewnętrznych, najlepiej ciszy i odosobnienia. Gdy nie ma możliwości korzystania z oddzielnego pomieszczenia dobrze jest przyzwyczaić bliskich, by nie przeszkadzali nam w trakcie czytania.
Aby uniknąć zmęczenia przy czytaniu dobrze jest mieć na uwadze następujące wskazówki:
- długie czytanie powoduje znużenie osłabiające zdolność koncentracji. Sensowne są więc krótkotrwałe lecz stosunkowo częste przerwy w czytaniu. Jeśli podczas czytania pojawi się ból gałek ocznych, należy przestać czytać i delikatnie masować palcami mięśnie wokół oczu. Gdyby ból nie ustąpił, lepiej odłożyć lekturę do następnego dnia.
- w trakcie długotrwałego czytania niezbędne jest wietrzenie pomieszczenia, w którym się znajdujemy. Potrzeba ta wynika przede wszystkim z faktu bardzo intensywnego zapotrzebowania na tlen podczas pracy umysłowej. Korzystne dla procesu czytania, ze względu na warunki sprzyjające koncentracji uwagi, są godziny poranne lub wieczorne, o ile nie jest się zmęczonym.
Rodzaj i jakość światła należą do podstawowych uwarunkowań natury fizycznej związanych z ochroną oczu podczas lektury. Jeśli nie ma możliwości czytania przy dziennym świetle, należy posługiwać się dwoma źródłami sztucznego światła. Jedno z nich powinno równomiernie oświetlać cały pokój, co pozwoli uniknąć szkodliwych dla oczu kontrastów, drugie - oświetlać czytany tekst i stanowisko pracy.
Ciemne otoczenie, wywołujące wrażenie przytulności, nie pomaga w czytaniu. Do czytania powinno się stosować wyłącznie żarówki. Korzystanie ze świetlówek przy długotrwałym czytaniu jest szkodliwe i niedopuszczalne.