11 dzielnych ludzi

Publikację - którą NCK wydało pod patronatem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej - zaprezentowano na czwartkowej konferencji prasowej w Warszawie. Wzięli w niej udział m.in. wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Tomasz Merta, dyrektor Narodowego Centrum Kultury Krzysztof Dudek oraz prezes Światowego Związku Żołnierzy AK Czesław Celiński.

Na publikację składa się 11 historii - opisano losy 10 indywidualnych bohaterów oraz jednej rodziny. Bohaterowie książki to: Witold Pilecki, Józef Herzog, Wanda Gertz, Kazimierz Nowak, Marian Rejewski, Aleksy Rżewski, Bronisław Kowalczewski, Emil Fieldorf Nil, Elżbieta Zawacka, Danuta Skorenko oraz rodzina Ulmów.

Rotmistrz Witold Pilecki (1901-1948) to bohaterski żołnierz Wojska Polskiego. Dobrowolnie zgłosił się jako więzień do obozu w Auschwitz, gdzie organizował konspirację.Po wojnie, w 1948 r., został zgładzony przez funkcjonariuszy UB, po uprzednim skazaniu go w procesie pokazowym na karę śmierci. Wyrok śmierci wykonano w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

Józef Herzog (1901-1983), ps. Józwa, za udział w kampanii wrześniowej został uhonorowany krzyżem Orderu Virtuti Militari. Działał w konspiracyjnej organizacji antykomunistycznej Wolność i Niezawisłość. W 1946 r. został zatrzymany przez bezpiekę, a w 1947 r. skazany na utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na trzy lata oraz na przepadek całego mienia. Na pogrzeb płk. Herzoga w 1983 r. w Krakowie przyszło 2 tys. osób.

Wanda Gertz (1896-1958) to kobieta-żołnierz. W 1916 r. walczyła w 1. pułku artylerii I Brygady Legionów - przebrana za chłopca, jako kanonier Kazik. W 1919 r. wstąpiła do Wojska Polskiego, została zastępcą komendanta II Ochotniczej Legii Kobiet przy Dowództwie Frontu Litewsko-Białoruskiego. Walczyła także w czasie II wojny światowej. Porucznik Wanda Gertz. ps. Lena cieszyła się opinią znakomitego oficera konspiracji, zorganizowała m.in. oddział sabotażowo-dywersyjny złożony z samych kobiet, o nazwie Dysk.

Kazimierz Nowak (1897-1937) był podróżnikiem i reporterem, jako pierwszy człowiek na świecie samotnie przejechał na rowerze całą Afrykę. Z kolei Marian Rejewski (1905-1980), matematyk i kryptolog, w 1932 r. złamał kod Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy.

Aleksy Rżewski (1885-1939) był działaczem niepodległościowym i pierwszym prezydentem Łodzi. Działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, brał udział w akcjach bojowych PPS. Dostał się pod obserwację carskich agentów. Został zesłany na Sybir, ale uciekł z zesłania. W 1919 r. został wybrany przez łodzian prezydentem Łodzi. W grudniu 1939 r. został rozstrzelany przez Niemców w Lesie Łagiewnickim, razem z całą grupą łódzkich intelektualistów.

*Bronisław Kowalczewski (1896-1943), podpułkownik Wojska Polskiego, był więźniem oflagów niemieckich, tajnym komendantem z ramienia Armii Krajowej obozu w Colditz i Doessel. Organizował grupowe ucieczki polskich oficerów z obozów. Za karę został zamordowany przez Niemców w Buchenwaldzie. * Generał Emil Fieldorf Nil (1895-1953) był dowódcą Kedywu Komendy Głównej AK, potem zastępcą dowódcy Armii Krajowej, gen. Leopolda Okulickiego, a także naczelnym komendantem organizacji NIE, kadrowego odłamu Armii Krajowej, przygotowanego do działań w warunkach sowieckiej okupacji. W 1953 r., uznany przez komunistów za wroga bojowników o wolność i wyzwolenie społeczne, został stracony przez powieszenie w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Elżbieta Zawacka (ur. 1909) to legendarna kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej, jedyna kobieta wśród cichociemnych. Jest obecnie generałem brygady Wojska Polskiego, a także naukowcem - profesorem nauk humanistycznych. Została dwukrotnie odznaczona Orderem Wojennym Virtuti Militari.

Danuta Skorenko (1940-2000), opozycjonistka, to jedna z najbardziej ofiarnych działaczek podziemnej Solidarności na Śląsku. Brała m.in. udział w głodówkach organizowanych w intencji uwolnienia więźniów politycznych, uczestniczyła w marszach organizowanych w rocznice tragedii w kopalni Wujek.

Ulmowie to rodzina chłopska z Podkarpacia, w której skład wchodzili Józef Ulma, jego żona Wiktoria oraz sześcioro dzieci - Stasia, Basia, Władzio, Franuś, Antoś i Marysia. Podczas II wojny światowej Ulmowie udzielali w swoim domu schronienia Żydom, którzy starali się uciec przed Niemcami - wywożącymi ich do obozu zagłady w Bełżcu. W marcu 1944 r. cała rodzina Ulmów została rozstrzelana przed swoim domem przez Niemców - była to kara za ukrywanie Żydów.

Autorami rozdziałów składających się na książkę 11 dzielnych ludzi są: Ryszard Bonisławski, Marek Grajek, Stanisław M. Jankowski, Michał Laszczkowski, Tomasz Łysiak, Katarzyna Minczykowska, Przemysław Miśkiewicz, Tadeusz Płużański, Kajetan Strąk, Mateusz Szpytma i Łukasz Wierzbicki. Redaktorami książki są natomiast Marzena Ptaszek, Karolina Rzemieniuk i Roch Dąbrowski.