Założyciel Topgun obala mity. "Żaden pilot by tego nie zrobił"

W polskich kinach można już oglądać "Top Gun: Maverick". Długo oczekiwaną kontynuację hitu z 1986 r., w którym Tom Cruise, Val Kilmer i inni wcielali się w amerykańskich pilotów myśliwców, biorących udział w elitarnym programie szkoleniowym. Nie każdy wie, że szkoła Topgun istniała naprawdę, a jej założyciel Dan Pedersen napisał o niej książkę - "Topgun. Amerykańska historia".

Dzięki uprzejmości wyd. Zysk i S-ka publikujemy fragment książki w przekładzie Dariusza Kopocińskiego, która ukazała się niedawno na polskim rynku.

Gdy na początku lat osiemdziesiątych administracja Reagana regularnie zwiększała wydatki na obronę, a ja kończyłem turę jako kapitan lotniskowca, Topgun był w rękach niezwykłego dowódcy, Erniego Christensena. Miał on świetne relacje z sekretarzem marynarki Johnem F. Lehmanem, u którego wciąż zabiegał o podniesienie statusu Szkoły Lotnictwa Morskiego w łańcuchu dowodzenia, żeby nasi przeciwnicy z Pentagonu w końcu się od nas odczepili. Model zarządzania szkołą i baza Miramar były zawsze stawiane jako wzór dla innych, lecz w 1982 roku mieliśmy pod górkę.

Nasilone działania floty, która zgodnie z agresywną strategią operacji morskich prezydenta Reagana coraz dalej rozmieszczała lotniskowce, bliżej sowieckiej strefy wpływów, zmusiły nas do skrócenia szkoleń, a zapracowanym pilotom utrudniły przyjazd do Miramar. Chociaż umiejętności absolwentów w zakresie manewrowych walk powietrznych były wysokie, nie mieli oni aż tak dużego wpływu na szkolenia w eskadrach. Powodem była liczba nowo utworzonych eskadr użytkujących samoloty F-18 Hornet, które zaczęto masowo wdrażać do eksploatacji. W latach 1982–1985 na tym samolocie bazowały dwadzieścia cztery eskadry i US Navy po prostu nie miała wystarczająco dużo absolwentów Topgun.

Mimo to szkoła zwiększała swoje wpływy w Marynarce Wojennej. Wysyłała swoich przedstawicieli na Filipiny, do Japonii i Arabii Saudyjskiej, gdzie trafiali do naszych wysuniętych skrzydeł powietrznych. Organizowaliśmy "pokazy plenerowe" i wykłady, rezerwowaliśmy czas na symulatorze i przeprowadzaliśmy ćwiczenia obronne dla grup bojowych. Jednocześnie mobilne zespoły szkoleniowe odwiedzały naszych sojuszników w NATO. Szczególnie otwarci byli Norwegowie i Niemcy; nasi instruktorzy z radością pokazywali im, co można wycisnąć z samolotów F-5, F-104 i F-16. Nasi kuzyni ze społeczności wojsk nawodnych starali się wzorować na Topgun, aby uczynić ze swoich dowódców fregat, niszczycieli i krążowników lepszych żołnierzy. Słyszałem jednak, że dopuszczanie przez nas do głosu młodszych oficerów nie podoba się przywiązanej do tradycji części US Navy.

Tak dużo działo się w szkole, że powszechne zainteresowanie społeczne było tylko kwestią czasu. W 1983 roku w czasopiśmie "California" ukazał się artykuł o Topgun dotyczący jednej z załóg latających na F-14. Gdy przeczytali go producenci Jerry Bruckheimer i Don Simpson, dostrzegli potencjał dla filmu osadzonego w świecie Fightertown USA. Mike "Wizzard" McCabe, ówczesny zastępca dowódcy Topgun, przyjął ich w Miramar, żeby omówić szkic scenariusza. Producenci zatrudnili scenarzystów Jima Casha i Jacka Eppsa, a następnie zwrócili się do US Navy z prośbą o wsparcie projektu.

Szef operacji morskich admirał James Holloway obiecał daleko idącą współpracę pod warunkiem, że to Marynarka Wojenna zdecyduje o przyjęciu scenariusza. Po uzgodnieniu szczegółów filmowcy otrzymali dostęp do dwóch lotniskowców, a także kilku maszyn F-14 Tomcat przystosowanych do montażu kamery. Wytwórnia Paramount zgodziła się na koszt godziny lotu w wysokości 7800 dolarów i w czerwcu 1985 roku Tony Scott mógł rozpocząć kręcenie zdjęć.

Mimo że pierwotnym zamysłem Tony’ego Scotta było stworzenie czegoś na podobieństwo "Czasu Apokalipsy" z lotniskowcem w głównej roli, producenci nie byli przekonani do jego mrocznej wizji. Bruckheimer i Simpson chcieli zrobić "rockandrollowy film o pilotach myśliwców". I tak z wielką pompą w maju 1986 roku na ekrany kin wszedł "Top Gun".

Osią fabuły jest rywalizacja dwóch pilotów, kursantów w Topgun: kapitana Pete’a "Mavericka" Mitchella, granego przez Toma Cruise’a, oraz Toma "Icemana" Kazansky’ego, którego zagrał Val Kilmer. Tom Skerritt dość dobrze wszedł w rolę dowódcy, ukazując właściwy dla naszej szkoły styl dowodzenia i rygor szkoleniowy — o wiele bliższy rzeczywistości niż konflikt pomiędzy młodymi pilotami. Jedyna postać w tym filmie, o której można powiedzieć, że jest typowym wytworem Hollywood — "Charlie" Blackwood, zagrana przez Kelly McGillis — tak naprawdę została zainspirowana osobą Christine H. Fox, matematyczki przybyłej do Miramar w charakterze analityka doradzającego dowódcy skrzydła myśliwców i samolotów wczesnego ostrzegania.

Chociaż nie współpracowała ściśle ze szkołą Topgun, będący jej zwierzchnikiem kontradmirał Thomas J. Cassidy, odpowiedzialny za kontakty z filmowcami, tak bardzo ją wychwalał, że przekonał producentów, by wybranką serca Toma Cruise’a została konsultantka do spraw taktyki, a nie instruktorka aerobiku. Z czasem Christine Fox awansowała na stanowisko zastępcy sekretarza obrony, stając się najwyżej postawioną kobietą w historii Pentagonu.

Kto by przypuszczał, że "Top Gun" będzie wodą na młyn feministek? Bo jak wszystkim wiadomo, testosteron aż kipi w tym filmie. Można odnieść wrażenie, że Topgun to jakiś prestiżowy turniej, a nie podyplomowa uczelnia o wysokich wymaganiach, którą jest w istocie. Tak czy inaczej, Tony’emu i jego ekipie należą się podziękowania za jedne z najlepszych ujęć lotniczych, jakie kiedykolwiek zrobiono. Wśród technicznych doradców znalazł się komandor (w przyszłości kontradmirał) Pete Pettigrew, pogromca migów w czasach wojny wietnamskiej i instruktor w Topgun; sam również pojawił się na ekranie. Pomijając drobiazgi, muszę przyznać, że filmowcy odwalili kawał dobrej roboty, pokazując zdolności manewrowe myśliwców F-14 w pięknych ujęciach opracowanych przez Tony’ego Scotta oraz autora zdjęć Jeffreya L. Kimballa. Podkład muzyczny wręcz wciąga do kokpitu. W pierwszym roku wyświetlania film został zwycięzcą box office’u, wygrywając o włos z "Krokodylem Dundee".

Ostatecznie zarobił ponad trzysta pięćdziesiąt milionów dolarów na całym świecie i zdobył Oscara za najlepszą oryginalną piosenkę filmową ("Take My Breath Away", napisaną przez Giorgia Morodera i Toma Whitlocka, a wykonywaną przez zespół Berlin).

(…)

Łatwo jest robić zdjęcia do filmu, ponieważ realizm rzadko jest ich nadrzędnym celem. Żaden pilot w Topgun nie położyłby maszyny na plecy, żeby lecieć do góry nogami, kokpit w kokpit obok wrogiej maszyny. A manewr, gdy "Maverick" załatwił instruktora, podrywając maszynę i redukując do zera siłę ciągu, przez co przeciwnik wyszedł przed niego, to nic innego, jak — cytując Jerry’ego Beauliera — "samozestrzelenie". Mimo wszystko film świetnie przysłużył się lotnictwu morskiemu. Przyciągnął rzesze przyszłych lotników i marynarzy do biur rekrutacyjnych, na czym mocno skorzystała US Navy. Admirał Holloway przyznał, że kiedy liczba kwalifikowanych kandydatów chętnych latać myśliwcami w bazie Pensacola trzykrotnie przewyższyła możliwości szkoleniowe, namówił sekretarza obrony Caspara Weinbergera, aby ten pozwolił rozłożyć podania na trzy lata i zapewnił w ten sposób stały nabór ochotników. Siły Powietrzne próbowały dotrzymać nam kroku. Słyszało się pogłoski, że ich rekruterzy krążyli w pobliżu kin, w których film był wyświetlany.

Mało kto z wyjątkiem lotniczej braci pamięta o tragedii, która położyła się cieniem na produkcji filmu. We wrześniu 1985 roku Art Scholl, słynny mistrz akrobacji lotniczych i gwiazda pokazów, zginął podczas kręcenia zdjęć powietrznych w wyposażonym w kamerę dwupłacie. Nie mogąc wyprowadzić z odwróconego korkociągu swojego dwumiejscowego pitts speciala, spadł do morza pięć mil od Encinitas. Film jest dedykowany jego pamięci.

Chociaż "Top Gun" znakomicie promował US Navy w epoce reaganowskiej i pozytywnie wpłynął na poziom rekrutacji, przyniósł również niepożądane skutki, z którymi szkoła borykała się jeszcze przez wiele lat. Pozostałe społeczności w obrębie lotnictwa morskiego, zwłaszcza załogi samolotów szturmowych, czuły się poniżone. Odżyły dawne urazy i pod koniec lat osiemdziesiątych Topgun musiał odpierać masę biurokratycznych ataków, które moim zdaniem miały pogrążyć szkołę.

Oczywiście byłem już wtedy cywilem — po raz pierwszy, odkąd sprzedawałem buty w centrum Whittier. Miałem teraz własne wyzwania. Jeszcze niedawno dowodziłem lotniskowcem operującym na wodach Zatoki Perskiej, a w tej chwili byłem zwyczajnie ubranym kalifornijskim biznesmenem. Straciłem wszystkich znajomych. Kiedy wiosną wróciłem do Kalifornii, czułem się jak uchodźca we własnym mieście. Miałem niespełna pięćdziesiąt lat i zaczynałem wszystko od zera. Musiałem odzyskać poczucie normalności.

Do tej pory normalne dla mnie było budzić się w kajucie przesyconej słonym powietrzem, które wpadało przez iluminator w mosiężnym obramieniu. Albo odczuwać wstrząs przy starcie z katapulty i doznawać euforii podczas przekraczania prędkości jednego macha w locie pionowym. Normalne dla mnie były długie, cudowne loty z jednego końca kraju na drugi, a także poczucie spełnienia, gdy ratowaliśmy komuś życie na morzu. Lęk przed lotem bojowym nad terytorium Wietnamu Północnego i zaszczyt kierowania Topgun u boku najlepszych młodych lotników, jakich miała Ameryka. Także powitanie starych druhów przybywających z więzienia w Hanoi i bycie członkiem społeczności, która zdefiniowała całe moje dorosłe życie. Po wyjściu z wojska wszystko było dla mnie nowe.