Eseje polityczne, artykuły polemiczne, przyczynki historyczne, opracowania i dokumenty m.in. Antoniego Słonimskiego , Marii Czapskiej i Pawła Jasienicy to zawartość nowo wydanej antologii pt. Doświadczenia lat wojny 1939-45 .
Wyboru tekstów i ich redakcji podjął się Władysław Bartoszewski , który jest także jednym z autorów zawartych w zbiorze artykułów.
- Ta książka jest takim skrótowym rzutem oka na II wojnę światową, która jednocześnie przedstawia jej wielostronność. Są tam opisane m.in. działania na frontach II wojny światowej, niemiecka akcja wymierzona w krakowskich profesorów z 1939 r., polska konspiracja podziemna czy Powstanie Warszawskie - powiedział Bartoszewski podczas wtorkowej prezentacji publikacji.
Profesor zaznaczył, że wszystkie zawarte w zbiorze teksty poruszają problematykę II wojny światowej. Jego zdaniem, książka jest próbą mówienia prawdy o najnowszej historii Polski i stanowi bogaty i wszechstronny obraz czasów pogardy i heroizmu ukazywanych od strony postaw ludzkich i problematyki moralnej.
* Bartoszewski przypomniał, że antologia po raz pierwszy ukazała się w 1982 r.*
- Wyboru tych artykułów dokonałem jeszcze przed stanem wojennym, w warunkach zelżenia cenzury, w latach 1980-81, gdy trwał okres wesela Solidarności - powiedział profesor.
Dodał także, że książka zawiera 74 teksty, które oryginalnie ukazywały się na łamach „Tygodnika Powszechnego” w latach 1945-1981.
- W ten sposób książka ta jest wyrazem i dowodem tego, co próbowano wtedy robić dla świadomości Polaków, po prostu pisząc prawdę mimo istnienia cenzury - wyjaśnił Bartoszewski .
Książka składa się z pięciu części: Walka i opór (doświadczenia żołnierskie, formy oporu cywilnego), Martyrium (problem moralnej postawy człowieka w czasie wojny), Ten jest z ojczyzny mojej... (tragedia współobywateli-Żydów na ziemiach polskich), Przyjdzie rozkaz, że już... (znaczenie Powstania Warszawskiego) i Sens tej wojny (problemy psychologiczne, wychowawcze i społeczne, wybiegające poza doraźne znaczenie walki orężnej).
Wśród autorów zbioru figurują m.in. Paweł Jasienica , Antoni Słonimski , Maria Czapska , Jan Parandowski , Jerzy Turowicz, Stefan Kisielewski , Stanisław Pigoń , ks. Konstanty Michalski, Krzysztof Kozłowski, Tadeusz Mazowiecki.
Książkę uzupełniają również fotografie, których wyboru dokonał historyk dr Andrzej Krzysztof Kunert. Są to zdjęcia m.in. tytułowych stron konspiracyjnych pism z okresu wojny, archiwalnych dokumentów, np. akt zgonu o. Maksymiliana Kolbe wystawiony w KL Auschwitz z fikcyjną przyczyną śmierci (niewydolność mięśnia sercowego), a także rysunki z czasu wojny m.in. Władysława Krawca z cyklu Męczeństwo Polski w obrazkach, ilustrujące np. obojętność amerykańskich uczonych wobec faktu prowadzonej przez Niemców zagłady polskich intelektualistów.
Wydawcą antologii, która w sprzedaży jest już od początku września, jest wydawnictwo Znak.