Atlas historii polskich Żydów ukazuje poprzez mapy 1000-letnią historię współistnienia dwu narodów. - To książka fundamentalna - powiedział podczas czwartkowej promocji książki Jerzy Halbersztadt, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich.
- Atlas historii Żydów polskich to pierwsza książka poświęcona polskim Żydom, w której mapy są tak ważnym środkiem przekazu informacji - podkreślił Halbersztadt.
Na 424 stronach znalazło się 166 map, 461 fotografii i rycin, 95 wykresów i diagramów oraz obszerne teksty specjalistów badających historię Żydów na ziemiach polskich. Mapy i diagramy zostały opracowane specjalnie na potrzeby tej publikacji, a w przyszłości pojawią się również w ekspozycjach Muzeum Historii Żydów Polskich.
- Mapa historyczna to czas i przestrzeń stopione w jedno. Żydowska cywilizacja przez stulecia rozwijała się w rozproszeniu, w diasporze. Zmieniająca się geografia osadnictwa, ogromne znaczenie religijnych, kulturalnych, ekonomicznych i rodzinnych więzi między poszczególnymi ośrodkami - wszystko to najlepiej poznawać wędrując palcem po mapie, odkrywając nieznane szczegóły lub dostrzegając przestrzenne związki i zależności - zachęcał do lektury Halbersztadt.
Atlas pokazuje wielowiekowe współistnienie dwu narodów, skalę wkładu Żydów w polską kulturę i wspólną historię od X po XXI wiek. Książkę rozpoczyna wstęp ukazujący początki państwowości i kultury żydowskiej oraz wędrówkę Żydów do Europy Środkowej i Wschodniej. Siedem rozdziałów chronologicznie przedstawia dzieje Żydów w Polsce: w średniowieczu, w okresie złotego wieku osadnictwa żydowskiego w Polsce, czyli w wieku XVI i pierwszej połowie wieku XVII, w trudnych, a nawet tragicznych czasach połowy XVII wieku i w stuleciu XVIII, w okresie zaborów, w II Rzeczypospolitej, w okresie Zagłady oraz po II wojnie światowej.
- Przez tysiąc lat wspólnej historii zdarzały się różne okresy. Generalnie w czasach dobrej koniunktury stosunki między Polakami a Żydami układały się dobrze, do konfliktów i prześladowań dochodziło w czasach wojen czy epidemii - powiedział pomysłodawca i redaktor książki Witold Sienkiewicz.
Dodał on, że atlas adresowany jest zarówno do historyków jak i do publiczności, która nie wie jeszcze zbyt wiele o polskich Żydach.
W ciągu wieków w świecie ogarniętym wstrząsami społecznymi, religijnymi, nietolerancją i fanatyzmem prześladowani Żydzi znajdowali azyl na ziemiach polskich. Tu rozwijało się ich wielostronne, duchowe i materialne życie, tu kwitły nauka i kultura promieniujące na ośrodki żydowskie wielu krajów. Wędrujący kupcy i rzemieślnicy żydowscy zjawiali się na ziemiach polskich jeszcze przed przyjęciem chrześcijaństwa przez Mieszka I w 966 r. Liczniejszy napływ Żydów do Polski datuje się na okres XII - XV w., co było m.in. konsekwencją wojen, wypraw krzyżowych, działalności inkwizycji i prześladowań w krajach Europy Zachodniej.
Na ziemiach polskich potrzebujących fachowców, rzemieślników, kupców Żydzi znaleźli azyl, tolerancję i opiekę władców, m.in. Bolesława Pobożnego, który nadał im słynny statut kaliski (1264 r.), a później Kazimierza Wielkiego i innych królów. Polska była jedynym krajem, w którym istniał żydowski sejm (tzw. Sejm Czterech Ziem, który działał w latach 1580-1764). Z biegiem czasu na ziemiach polskich rozwijały się wszelkie formy żydowskiego życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego. Obok średnio zamożnej klasy mieszczańskiej i wegetujących w biedzie wyłoniła się znaczna grupa żydowskiej burżuazji, bogatych przedsiębiorców w dziedzinie handlu, przemysłu, bankowości. Pod koniec XIX w. na ziemiach polskich, pod trzema zaborami, żyło ponad 2,1 miliona Żydów, a we wrześniu 1939 r. już 3,3 mln, czyli 10 proc. ludności kraju. Ponad 90 proc. z nich zostało zamordowanych przez Niemców w latach 1939-1945.
Atlas historii Żydów polskich opublikowało wydawnictwo Demart.