Stefan Themerson ma dobre maniery

Wiek XXXX charakteryzuje się niebywałym rozwojem eksperymentów w dziedzinie sztuki. To także stulecie najrozmaitszych –izmów: futuryzmu, dadaizmu, kubizmu, surrealizmu, wreszcie postmodernizmu.

Obowiązujące w tym czasie techniki pisarskie z upodobaniem odwołują się do zdobyczy sztuk plastycznych (lub szerzej: wizualnych), przede wszystkim fotomontażu, kolażu i kina. Książka Artura Pruszyńskiego Dobre maniery Stefana Themersona w szerokim kontekście rozmaitych artystycznych rewolucji przygląda się twórczości Stefana Themersona , pisarza i awangardowego filmowca, który łącząc powieść z innymi dziedzinami sztuki, a także nowatorskimi technikami narracyjnymi, z powodzeniem przekracza dziewiętnastowieczne jeszcze ograniczenia literatury, a tym samym udowadnia, że prawa rządzące sztuką (zwłaszcza jej rodzajami i gatunkami), niegdyś niepodważalne, przestają z wolna obowiązywać. Literatura staje się eksperymentem formalnym, swoistą grą możliwościami: grą intersemiotyczną.

Artur Pruszyński drobiazgowo, mając na uwadze jakże istotny kontekst historyczny, bada rozmaitość kodów, którymi posługuje się Themerson (muzyczny, plastyczny, filmowy), a także wszelkie zjawiska intertekstualności w dorobku pisarza, tworząc jednocześnie panoramę sztuki XX wieku.

Stefan Themerson urodził się w 1910 w Płocku, zmarł w 1988 w Londynie. Zadebiutował w 1927 eksperymentalnymi fotogramami i fotomontażami, następnie realizował wraz z żoną awangardowe filmy eksperymentalne: „Apteka” (1930), „Europa” (1932), „Przygoda człowieka poczciwego” (1938). Redagował czasopismo „f.a.”, poświęcone filmowi artystycznemu. Od 1938 roku we Francji, w 1940 roku wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w 1942 roku osiadł w Wielkiej Brytanii. Współpracował z Biurem Filmowym Ministerstwa Informacji i Dokumentacji RP w Londynie, dla którego nakręcił film „Calling mr Smith” (1943).

W latach 1948-79 prowadził wraz z żoną oficynę wydawniczą Gaberbochus Press. Przeciwnik wszelkich stereotypów, tropiciel absurdów ukrytych w pozornie logicznym porządku rzeczywistości, mistrz paradoksu i przewrotnej ironii zyskał uznanie jako autor powieści groteskowo-filozoficznych, opowiadań i esejów.

* Stefan Themerson jest autorem powieści: Wyspa Hobsona , Wykład profesora Mmaa , Przygody Pędrka Wyrzutka , Kardynał Polatuo, Generał Piesc . * Archiwum Franciszki i Stefana Themersonów znajduje się w Katowicach. Oficjalną działalność rozpoczęło w listopadzie 2002 r. Podstawą zbiorów są materiały przekazane do Katowic z londyńskiego Themerson Archive przez Jasię Reichardt i Nicka Wadley'a. Zbiory obejmują m. in. książki Themersonów, publikacje prowadzonego przez Themersonów w Londynie wydawnictwa Gaberbocchus, oryginalne rysunki Stefana i Franciszki, projekty okładek książkowych, fotografie, bogaty zbiór obcojęzycznych czasopism awangardowych stanowiący niegdyś własność Stefana, rękopisy i maszynopisy, plakaty, a także memorabilia.