_ Stambuł. Wspomnienia i miasto_ to nowa książka tureckiego noblisty z 2006 roku, Orhana Pamuka , opowiadająca o jego rodzinnym mieście i wspomnieniach z dzieciństwa i młodości. Polski przekład właśnie trafia do księgarń.
Stare kamienice, błotniste ulice, zrujnowane pałace noszące ślady dawnej świetności, ruiny obok tętniących życiem wschodnich bazarów - taki obraz Stambułu połowy XX wieku wyłania się ze wspomnień Pamuka . W czasach jego dzieciństwa Turcja przeżywała kryzys - reformy, które miały doprowadzić do okcydentalizacji Turków dopiero się rozpoczęły, dawne struktury potężnego imperium osmańskiego już upadły. Nad liczącym ponad 2 tys. lat miastem we wspomnieniach Pamuka unosi się atmosfera sennej melancholii, smutek umierającej kultury.
_ Stambuł_ nie przedstawia całej historii Konstantynopola, potem Stambułu, a zaledwie jej wycinek, wiek XIX i XX, kiedy turecka stolica zaczęła podupadać. Ostatnie lata świetności imperium osmańskiego przywołane są we wspomnieniach i szkicach podróżników - Gustawa Flauberta , Teophila Gautier , Teophila Gautier . Pamuk pisze zarówno o sobie, jak i o mieście - rodzinne anegdoty, sny, cytaty z książek i pejzaże dzieciństwa splatają się z historią metropolii. Przyszły noblista urodził się w rodzinie zamożnych, laickich mieszczan, najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa to ciągłe kłótnie rodziców i widok z okna na przepływające Bosforem statki.
Stambuł lat 50. i 60. Pamuk opisuje jako miasto w rozkładzie, jednak obecnie stolica Turcji przedstawia się zupełnie inaczej. Od tamtej pory miasto zdążyło podupaść i ponownie wzbogacić się. Stambuł, który znałem jako dziecko, był silnie naznaczony historią, później nabrał kolorów, poweselał, stał się bardziej ekstrawagancki. Przedtem przeszłość była wszechobecna w całym mieście, ukryta pod pokrywającym je pyłem. Teraz prawie wszystkie stare, drewniane domy z jego dzieciństwa zniknęły. Te, które ocalały, krzykliwe farby zmieniły nie do poznania. Przypominają ciastko z kremem na górze - mówił Pamuk w wywiadzie dla Le Figaro.
* Pamuk , pierwszy noblista w historii tureckiej literatury, nie jest postacią zbyt popularną we własnej ojczyźnie*. Jesienią 2005 roku, po tym jak odważył się poruszyć na forum międzynarodowym temat masowych mordów dokonanych przez Turków na Ormianach i Kurdach na początku XX wieku, wytoczono mu proces o obrazę narodu tureckiego. Proces Pamuka odbił się szerokim echem na świecie. Ostatecznie sprawę umorzono, ale tureccy nacjonaliści nadal grożą pisarzowi.
Książki Pamuka publikuje w Polsce Wydawnictwo Literackie, dotąd ukazały się m.in. _ Śnieg, _ Nazywam się Czerwień i _ Nowe życie. W następnych latach planowane jest wydanie kolejnych dzieł noblisty: _Dom ciszy, Pan Cevdet i jego synowie, Biały zamek, Czarna księga, Muzeum niewinności, Inne kolory, Walizka mojego ojca.