Skandal? Nie, sztuka! Szokujące, bluźniercze i kontrowersyjne dzieła sztuki

"Malarz Max Ernst został wykluczony z Kościoła, a ja wzywam zgromadzonych, by trzykrotnie zawołali: fuj". Można się było spodziewać, że obraz przedstawiający Marię karcącą Dzieciątko Jezus, a więc wystawiający na pośmiewisko jeden z najważniejszych symboli wiary chrześcijańskiej, wywoła wielki skandal. Nie pierwszy i nie ostatni w dziejach światowej sztuki. W naszej galerii przedstawiamy kilka głośnych przypadków bulwersujących, bluźnierczych i skandalicznych dzieł sztuki.

Nakładem wydawnictwa Świat Książki ukazała się właśnie książka autorstwa Ute Schueler i Rity E. Taeuber pt. "Skandal? Sztuka!", w której znajdziecie dużo więcej przykładów szokujących, frapujących i wizjonerskich dzieł sztuki wraz z fascynującymi opowieściami na ich temat.

Na wasze komentarze i uwagi czekamy nie tylko pod galerią, ale także na naszej stronie internetowej na Facebooku: tutaj !

"Różowy seks z Ciccioliną w kwiecistym stylu soft porno - to była ostatnia rzecz, jaką chciała oglądać publiczność na biennale sztuki w Wenecji w 1990 roku. Słynna gwiazda porno przeciąga się, zaspokojona, na twardych kamieniach niczym popadła w zachwycenie Święta Teresa Berniniego. Pochylający się nad nią młodzieńczy bohater obserwuje ją z lubością. Ten młody człowiek to nie zawodowy aktor w dziedzinie seksu, lecz wschodząca amerykańska gwiazda w sztuce, Jeff Koons" - piszą autorki " Skandal? Sztuka! ".

Zdaniem krytyków - Koons to jeden z największych szkodników, szarlatanów i pasożytów, który walnie przyczynia się do bliskiego końca wielkiej sztuki. Zdaniem innych - to nowy Mesjasz świata sztuki, którego należy postawić w jednym rzędzie z Duchampem i Warholem.

W tomie " Skandal? Sztuka! " czytamy m.in.: "Niewielu było artystów, którzy już za życia wzbudzali tyle emocji swoimi niezwykłymi dziełami i awanturniczym temperamentem, jak włoski malarz Michelangelo Merisi da Caravaggio. Religia, erotyka i przemoc to główne tematy tego wielkiego rewolucjonisty w malarstwie. który podzielił współczesnych na żarliwych wielbicieli i nieprzejednanych przeciwników swojej sztuki". Zdaniem Nicolasa Poussina, Caravaggio "przyszedł na świat, by unicestwić malarstwo".

"Madonna z wężem" to obraz powstały na zamówienie papieskich koniuszy. Jednak, gdy Caravaggio przedstawił swoje gotowe dzieło w katedrze, zleceniodawcy nie wierzyli własnym oczom. Natychmiastowa była reakcja komisji kardynalskiej: "Nie znajdujemy w tym obrazie nic poza wulgarnością, bluźnierstwem, bezożnością i brakiem smaku".* Odrzucony*
obraz został później zakupiony przez... kardynała (!) Scipione Borghese, zapalonego kolekcjonera dzieł sztuki, twórcę największej prywatnej kolekcji w całym Rzymie.

"Nigdy przedtem piękność rozebrana do naga nie wabiła spojrzeniem tak zuchwałym! Jej nieskazitelne alabastrowe ciało, ułożone na białych koronkowych poduszkach i ciemnozielonym, połyskliwym aksamicie do dziś nie straciło nic ze swego skrzącego erotyzmu" - piszą autorki tomu " Skandal? Sztuka! ".

"Maja naga" to jedyny akt namalowany przez hiszpańskiego artystę. Co gorsza, obraz nie przedstawia Wenery, lecz "prawdziwą" kobietę z krwi i kości! Trudno się więc dziwić, że inkwizycja zarekwirowała zarówno "Maję nagą", jak i "Maję ubraną". W 1815 roku "pod zarzutem obsceniczności wezwała artystę przed oblicze Świętego Oficjum".

"Kto miał tyle władzy, że mógł zlecić namalowanie tak gorszącej pary obrazów, a inkwizycja mimo to zostawiła go ostatecznie w spokoju?" - pytają autorki " Skandal? Sztuka! " i odpowiadają, że "w arcykatolickiej Hiszpanii malowane akty kobiece - wszystko jedno, czy wyszły spod pędzla Tycjana, czy Rubensa - chętniej widziano na stosie niż na ścianach".

Podobno obydwa obrazy ("Maja naga" i "Maja ubrana") miały "ukryty mechanizm klapowy lub zasuwowy, za pomocą którego można było w zależności od potrzeb wysuwać raz maję nagą przed ubraną, raz ubraną przed nagą". Mechanizm taki wyjaśniałby fakt, dlaczego inkwizycja zarekwirowała jako obsceniczną nie tylko "Maję nagą", ale także drugi obraz.

Słynny obraz Moneta, którego tytuł stał się inspiracją dla nazwy całego kierunku w sztuce (impresjonizm), nie wydaje się ani kontrowersyjny, ani bluźnierczy. Przynajmniej dzisiaj. Jednak w 1874 roku, kiedy zaprezentowano go po raz pierwszy publiczności, wywołał
* wielki skandal i "został uznany za jeden z owych obrzydliwych wytworów najwyraźniej chorych umysłowo malarzy, od których publiczność i krytycy odwracali się ze wstrętem".*

Jak napisał w swoim artykule pt. "Wystawa impresjonistów" Louis Leroy: "Malowany papier na tapety w stadium embrionalnym jest czymś doskonale skończonym w porównaniu z tym widokiem".

"Nierozwiązane zagadki wszechświata, wychudłe staruszki, a przede wszystkim nagie kobiety w ciąży - te motywy były jednak zbyt śmiałe jak na "święte" sale Uniwersytetu Wiedeńskiego, gdzie młodzi, niezepsuci studenci mieli być wychowywani na przyzwoitych obywateli ck monarchii" - czytamy w rozdziale " Skandal? Sztuka! " poświęconym
właśnie Klimtowi.

Na zdjęciu obok jedna ze stron tomu " Skandal? Sztuka! " - fragment rozdziału poświęconego Klimtowi.

"Już w Paryżu, gdzie Max Ernst w 1926 roku po raz pierwszy zaprezentował publicznie swoją prowokacyjną parodię Madonny, obraz wywołał właśnie takie oburzenie, o jakie chodziło wybitnie antyklerykalnemu kręgowi surrealistów skupionych wokół Andre Bretona" - piszą autorki tomu " Skandal? Sztuka! ", z którego pochodzi zaprezentowana obok reprodukcja.ďťż

"Zamaszyście sygnowany pisuar na wystawie sztuki - Marcel Duchamp zadbał o to, by dziś na taki widok mało kto wpadał w przerażenie. Ale w 1917 roku, kiedy urynał zadeklarowany przezeń jako Fontanna szykował się do przyjęcia "artystycznych święceń", sprzeciwiało się to wszystkiemu, co dotychczas rozumiano przez pojęcie sztuki" - piszą autorki " Skandal? Sztuka! " w jednym z ostatnich rozdziałów książki.

Skandale artystyczne to nie fenomen naszych czasów - odkąd malarze i rzeźbiarze jakieś 500 lat temu odkryli, że mają prawo do swobodnej wypowiedzi twórczej, skandale wybuchały raz po raz! Ale jakie społeczne tabu musieli złamać artyści, jakie reguły i niepisane prawa przyzwoitości i dobrego smaku zignorować, jakie estetyczne, moralne, polityczne normy naruszyć, żeby obraz, rzeźbę, a nawet całą wystawę uznano za skandal w sztuce?

Co zbulwersowało współczesnych w "Sądzie Ostatecznym" Michała Anioła? Dlaczego "Impresja. Wschód słońca" Moneta, która dała początek impresjonizmowi, najpierw wydała się okropna? Co spotkało Duchampa po wystawieniu w galerii "Fonatanny", czyli... pisuaru? Autorki tomu odpowiadają wyczerpująco na te i na wiele innych frapujących pytań.

[ Grzegorz Wysocki ]