Trwa ładowanie...

Seksualne atrybuty w męskim świecie. Kobiety w powieściach Szczepana Twardocha

W powieściach Szczepana Twardocha kobiety nie mają nic do powiedzenia. Stanowią jedynie wyobrażeniem tego, co o nich myślą mężczyźni. Są papierowe w najgorszym tego słowa znaczeniu.

Szczepan TwardochSzczepan TwardochŹródło: YouTube
d3wzzg5
d3wzzg5

Już słyszę krzykliwe odpowiedzi na taki zarzut: że Szczepan Twardoch pisze przede wszystkim o mężczyznach, bo to męski - wręcz maczystowski - świat jest tym, co rozbiera na czynniki pierwsze. Że przecież świetnie wyczuwa, co rzęzi w naszej społecznej i jednostkowej tożsamości, i o tym są te książki. Że - wreszcie - nikt mu nie odmówi talentu w kreowaniu światów powieściowych, w których przeglądamy się sami. A schematyczność postaci kobiecych to jedynie pochodna bądź warunek konieczny w świecie tak skonstruowanych męskich bohaterów. Czyżby?

Uwodzenie czytelnika

Pisarz z Pilchowic od kilku lat uchodzi za jednego z najbardziej utalentowanych, najchętniej czytanych i życzliwie (by nie powiedzieć: hurraoptymistycznie) recenzowanych przez krytyków od lewa do prawa.

Niewątpliwie Twardoch wie, jak uwieść czytelników. Szczegółem, który zamienia się w fetysz, i warsztatem, bo każdy detal zanim pojawi się na kartach powieści, zostanie sprawdzony, powąchany, obejrzany pod lupą. Dlatego nikogo nie powinno dziwić, że zanim Jakub Szapiro zacznie nas raczyć swoim sierpowym, autor chce sprawdzić go na sobie na lekcjach boksu.

"Król" - zwiastun serialu:

Trudno nie oprzeć się urokowi tej prozy. Tak samo łatwo ulec czarowi pisarza, który w roli niegrzecznego chłopca zaskakuje czytelników a to kolejnym bezpardonowym komentarzem na temat sytuacji społeczno-politycznej, a to reklamą luksusowych samochodów bądź garniturów. A jednak poza lekcjami boksu przydałoby się odświeżenie kilku z nauk społecznych.

d3wzzg5

Seksualny atrybut

Demoniczna kochanka w "Morfinie”, robiąca na złość ojcu Anna - kochanka Jakuba Szpiro, żona Emilia czy prostytutki pracujące w domu publicznym w "Królu”, Agnes w "Pokorze” - wszystkie one spełniają jedynie męskie marzenia. Są zaledwie seksualnym atrybutem w męskim świecie. Choć nawet ich cielesność nie jest wystarczająco przekonująca, by uwierzyć, że istnieją naprawdę.

Być może najbardziej uczciwie sprawa ma się z "Pokorą”. Główny bohater Alois Pokora przez 500 stron wspomina dawną miłość Agnes, czyniąc z niej boginię, która spina jego rozchwianą tożsamość w jeden kawałek. Funkcjonująca w prywatnej mitologii nie może być niczym więcej jak tylko obiektem westchnień, ideałem, który tyleż daje do siebie dostęp, co pogardza. Alois potrzebuje tych wspomnień, bo one niejako stanowią dowód na ciągłość jego istnienia.

twardoch Materiały prasowe
Źródło: Materiały prasowe

Gorzej sprawa ma się z żoną. Emma jest - rzecz jasna - jest przeciwieństwem Agnes. "Emma nie szukała we mnie społecznego awansu, Emma kochała we mnie mnie samego” - zdaje sobie sprawę Alois, co ma pośrednio usprawiedliwiać jego obsesję na temat Agnes. Emma zdaje sobie sprawę, że w życiu męża jest inna kobieta, a ona, Emma, jest jedynie iluzją.

d3wzzg5

Czy stajemy się tak bardzo skupieni na tożsamościowej rozkmince Aloisa, że kompletnie umyka nam dramat Emmy? Kiedy przyjrzeć się bliżej, okazuje się, że ów dramat wcale nie został wypowiedziany. Kilka pytań od pokornie kochającej żony do oddalającego się męża to za mało, żeby poczuć, co dzieje się między nimi. To Twardocha nie obchodzi. Wracamy więc do marzeń Aloisa o spotkaniu z Agnes.

Zakochane i podporządkowane

Znacznie więcej postaci kobiet znajdujemy w "Królu”, który z uwagi na serial przeżywa swoje drugie literackie życie.

Mamy więc najbardziej wyraziste: prowadzącą burdel Ryfkę Kij, żonę Jakuba Szapiry Emilię, jego kochankę Annę Ziembińską - córkę do cna prawicowego prokuratora czy Magdę Aszer, która zwiąże się z jednym z chłopaków Szapiry.

d3wzzg5

Emilia - kobieta nowoczesna, żydowska sufrażystka i socjalistka - mimo że bez ślubu pełni funkcję żony Jakuba Szapiry. Ma z nim dwoje dzieci, bez problemu znosi jego romanse, szczyci się tym, że to ją wybrał: "Chciała go każda dziewczyna tutaj, a on chciał mnie”.

Czego chce Emilia, nie wiemy. Bo w tym świecie nikt kobiet o zdanie nie pyta. A i one się nie wychylają. Nawet tak nowoczesne jak dobrze wykształcona córka prawnika. Co jednak każe nam powątpiewać w ową nowoczesność, kojarzącą się przecież z emancypacją.

emilia Materiały prasowe
Aleksandra Pisula jako Emilia Szapiro w serialowym "Królu"Źródło: Materiały prasowe

Emilia bowiem bezwzględnie podporządkowana jest Szpirze i oczywiście - zgodnie ze schematem - pasuje jej to. Na kartach powieści staje się uosobieniem męskiego marzenia o zmysłowej anielicy, która nie tylko nie ma pretensji o seks z innymi ("nie zużyje mi się od tego, że czasem położy się z inną”), ale wręcz czerpie dziką przyjemność z seksu małżeńskiego.

d3wzzg5

Podobnie Anna Ziembińska. Poznajemy ją, gdy odważnie wkracza do burdelu, żeby poznać Jakuba Szpirę. Postanawia zostać jego kochanką na złość ojcu. Szybko jednak okaże się, że nie może oprzeć się urokowi boksera gardzącego nią na każdym kroku. Cynizm Anny wybrzmiewa może i wiarygodnie, ale trudno sobie wyobrazić, że znosiłaby takie upokorzenia ze stoickim spokojem. Czy choćby trochę nie powinna być zszokowana wulgarnym językiem, do którego nie jest przyzwyczajona?

anna Materiały prasowe
Lena Gora jako Anna ZiembińskaŹródło: Materiały prasowe

I jeszcze wierna i wpatrzona w Szpirę burdelmama Ryfka nie tylko robi wszystko, czego żąda, ale wręcz pielęgnuje w sobie wspomnienie "najdroższe, najcenniejsze i najpiękniejsze, to, o czym myślała samotnymi nocami: że przeżyła z Jakubem coś, czego nie przeżyła z nim żadna inna, ani on z żadną inną nie przeżyje”.

d3wzzg5

Kobiece cienie

Każda z nich jest potwierdzeniem, że Szapiro jest obiektem pożądania, że nikt i nic mu się nie oprze. Nawet Magda Aszer raczy pocałunkiem zaskoczonego tym chudzielca. Nie mamy złudzeń dlaczego, ale na wszelki wypadek ona od razu oświadczy: "Chłopak Szapiry, tak o tobie mówią, wiesz?”.

Opowieść u Twardocha zawsze toczy się sama, siłą nadrzędną jest tu pisarki plan, i mało w sumie istotne, czy będzie opowiadał ten czy tamten narrator. Bo czy chudzielec wpatrzony w Szapirę, który w "Królu” rozpoczyna opowieść (nie za bardzo jasne, czy to on ją kończy), ma jakikolwiek wpływ na fabułę? Chociaż mężczyźni mają prawo zaistnieć w bardziej skomplikowanych konstelacjach.

boczarska Materiały prasowe
Magdalena Boczarska jako RyfkaŹródło: Materiały prasowe

Kobiety są jedynie cieniem męskich protagonistów, potwierdzeniem ich męskości i siły. Bo w tym świecie liczą się tylko oni, tak samo jak liczy się siła i przemoc, którymi załatwić można wszystko.

d3wzzg5

Może nawet nie byłoby w tym schemacie nic złego, gdyby nie to, że powieści Twardocha aspirują do bycia czymś więcej niż tylko prozą środka wpasowującą się w masowe gusta. Zresztą nawet w tak zwanej literaturze popularnej już od kilku dobrych lat normą stało się, że postaci kobiet nie wpasowują się w sztancę męskiego marzenia. I tego samego mamy prawo oczekiwać od ambitnej w zamyśle prozy Twardocha. Tymczasem więc, poddając się urokowi powieści tego pisarza, nie udawajmy, że wynika z nich coś więcej poza utrwalaniem schematu.

Katarzyna Buszkowska - dziennikarka, prowadzi blog Literackigps.pl

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
d3wzzg5
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.

Komentarze

Trwa ładowanie
.
.
.
d3wzzg5

Pobieranie, zwielokrotnianie, przechowywanie lub jakiekolwiek inne wykorzystywanie treści dostępnych w niniejszym serwisie - bez względu na ich charakter i sposób wyrażenia (w szczególności lecz nie wyłącznie: słowne, słowno-muzyczne, muzyczne, audiowizualne, audialne, tekstowe, graficzne i zawarte w nich dane i informacje, bazy danych i zawarte w nich dane) oraz formę (np. literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe, plastyczne, fotograficzne) wymaga uprzedniej i jednoznacznej zgody Wirtualna Polska Media Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, będącej właścicielem niniejszego serwisu, bez względu na sposób ich eksploracji i wykorzystaną metodę (manualną lub zautomatyzowaną technikę, w tym z użyciem programów uczenia maszynowego lub sztucznej inteligencji). Powyższe zastrzeżenie nie dotyczy wykorzystywania jedynie w celu ułatwienia ich wyszukiwania przez wyszukiwarki internetowe oraz korzystania w ramach stosunków umownych lub dozwolonego użytku określonego przez właściwe przepisy prawa.Szczegółowa treść dotycząca niniejszego zastrzeżenia znajduje siętutaj