Jeśli z przyznania literackiego Nobla 2008 pisarzowi francuskiemu Jeanowi-Marie Gustave'owi Le Clézio płynie dla Amerykanów jakiś wniosek, to chyba ten, że sekretarz generalny Akademii Szwedzkiej Horace Engdahl dobrze wie, co mówi. Na początku października stwierdził: Amerykańska kultura literacka jest zbyt odizolowana od świata, zbyt hermetyczna, Amerykanie tłumaczą za mało literatury obcej i nie uczestniczą w wielkim dialogu literackim.
W USA ten komentarz uznano powszechnie za świadectwo hermetyczności samej Nagrody Nobla oraz dowód, że amerykańscy pisarze znów będą od niej odsunięci. Po raz ostatni literaturę amerykańską uhonorowano Noblem w roku 1993, gdy nagrodę przyznano Toni Morrison . Od tej pory wśród laureatów znaleźli się m.in. Wisława Szymborska z Polski, Dario Fo z Włoch, Gao Xingjian z Chin i Elfriede Jelinek z Austrii. Fakt, że nie są to w USA nazwiska dobrze znane, sprzyjał zarzutom, iż noblowskie jury uparcie stosuje jakieś nieokreślone kryteria albo jeszcze gorzej – kieruje się względami politycznymi.
Z pewnością trzech ostatnich laureatów – Brytyjczyk Harold Pinter , Turek Orhan Pamuk i Brytyjka Doris Lessing – to postacie tyleż polityczne, co literackie, choć nie ma wątpliwości co do jakości ich pisarstwa. W przemówieniu wygłoszonym po otrzymaniu Nobla Harold Pinter zganił rząd Busha za politykę w Iraku. Orhan Pamuk miał proces o oczernianie Turcji, ponieważ w jednym z wywiadów wspomniał o ludobójstwie dokonanym przez Turków na ludności ormiańskiej (potem sprawę umorzono). Doris Lessing była w młodości zażartą feministką, walczącą przeciwko apartheidowi i zbrojeniom nuklearnym. Trudno powiedzieć, czy Le Clézio pasuje to tego modelu, nie czytałem ani jednej jego książki. Tak naprawdę to do chwili ogłoszenia werdyktu Akademii Szwedzkiej nigdy o nim nie słyszałem – i nie tylko ja. To samo mógł
powiedzieć Harold Augenbraum, dyrektor National Book Foundation, zarządzający nagrodami National Book Awards, podobnie jak David Kipen, dyrektor literacki fundacji National Book Endowment for the Arts.
David L. Ulin
Pełna wersja artykułu dostępna w aktualnym wydaniu „Forum”.