Prezenty książkowe. Klasyka - w nowych wydaniach - zawsze w modzie

Bardzo wiele w moich rekomendacjach książek budzących mocne emocje, eksperymentujących z szatą graficzną, mocno osadzonych w sztuce współczesnej. Jednakże kupując świąteczne prezenty, wiele osób zechce wybrać tytuły bezpieczniejsze, sprawdzone i wyszlifowane przez pokolenia czytelników, starych przyjaciół, którzy zabiorą nas, dorosłych, w podróż sentymentalną do krainy minionego dzieciństwa.

Specjalnie dla nich przedstawiam zatem kilka klasycznych książek, ale czasami z niespodzianką - w nowym opracowaniu graficznym, z innymi ilustracjami, w nowym przekładzie. Proszę po nie sięgnąć i przekonać się samodzielnie, czy nadal potrafią czymś zaskoczyć i oczarować, zanim skamienieją w lekturę szkolną.

Wychowałam się na Brzechwie. Ba, całe moje pokolenie wychowało się na Brzechwie. I pokolenie moich rodziców też się na nim wychowało - mam wrażenie, że Brzechwa daje nam pierwszy język poezji, klasyczny, bardzo inteligentny, ze świetnym rytmem, niesamowitym bogactwem słowa i metafory, przewrotny, dowcipny i błyskotliwy. Nic dziwnego, że wielu wspaniałych artystów ilustrowało dotąd te wiersze, ale też tym większa radość, kiedy trafia do nas nowa, bardzo osobista i twórcza interpretacja.

Ewa Kozyra-Pawlak i Paweł Pawlak zachowują własne, bardzo przecież wyraziste style , łączą różne techniki, różne materiały i faktury - i tworzą niezwykle dynamiczny i pełen zdecydowanych barw kolaż. A całość jest zaskakująco lekka, pełna tego samego wdzięku i humoru, jaki ożywia wiersze Brzechwy. Ich przemyślana, spójna interpretacja jest idealną propozycją dla najmłodszych czytelników.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

Uwielbiałam te malutkie książeczki w miękkiej okładce i do tej pory wiele z nich potrafię zacytować z pamięci, zapewne podobnie jak wielu moich rówieśników. Seria "poczytaj mi, mamo" ukazywała się od początku lat 50-tych, gromadząc wielu najwybitniejszych pisarzy dla dzieci oraz mistrzów ilustracji. Nasza Księgarnia od dwóch lat wznawia je w formie zbiorów i tym razem do rąk czytelników trafia trzecia księga, a w niej dziesięć utworów. Różnych, jak zwykle w zbiorach. Napisanych wierszem albo prozą. Realistycznych albo baśniowych. Dla młodszych albo dla starszych. Wszystkie są jednak jak dobrzy przyjaciele, którzy wpadli z nieoczekiwaną wizytą.

Jak czyta się te teksty teraz, kiedy dzieci nie znają smaku miętowych dropsów, a maszyna do pisania jest sprzętem muzealnym? Bez kłopotu, bo Nasza Księgarnia wybrała je starannie, unikając tych najbardziej obywatelsko zaangażowanych, jak na przykład maszerujący w pochodzie pierwszomajowym "Chłopiec z okręcikiem", którego, przyznam się z zażenowaniem, w wieku lat dwóch osobliwie ukochał mój starszy syn.

W zbiorze "Poczytaj mi, mamo" warstewka dawnych realiów jest cienka, a pod nią tętnią odwieczne dziecięce emocje i pragnienia. Dzieci bowiem nadal szukają przyjaciół, zmagają się z lękami, gubią kapcie, uwielbiają zwierzęta, szczególnie tak dziwne jak kameleon. A przy okazji wspólnej lektury mogą się dowiedzieć czegoś o dzieciństwie swoich rodziców, zanim wybuchną śmiechem przy historii o podróży morskich świnek albo o zakatarzonej żyrafie.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

Baśnie są jedną z pierwszych ścieżek prowadzących w przeszłość, w przedziwne krainy pełne smoków, duchów, biednych sierot, które ostatecznie zdobywają miłość księcia, księżniczek w przebraniu, najmłodszych upokarzanych synów, którzy wracają szczęśliwie z dzbanem żywej wody, gadających zwierząt, przepastnych lasów i cudownych skarbów. Baśnie dają nam też jeden z pierwszych etycznych alfabetów, uczą, że dobre serce zostaje nagrodzone, a podłość ostatecznie spotyka kara.

Nie wyobrażam sobie dzieciństwa bez baśni i cieszę się, że powstają nowe, współczesne ich baśni. Jednym z nich jest cykl tomików baśni różnych narodów, wydawanych przez wydawnictwo Media Rodzina w solidnych twardych oprawach i z pięknymi ilustracjami.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

Są w tej edycji tomy, które mniej lubię, których przekład mnie jakoś uwiera, ale wydane w tym roku "Baśnie japońskie" i "Baśnie arabskie" czytałam z dużą przyjemnością, również dlatego, że wydawnictwo powierzyło ich spisanie polskim autorom - Iwonie Taidzie Drózd, która od lat mieszka w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i zebrała tamtejsze przekazy ludowe, oraz Zbigniewowi Kiersnowskiemu, japoniście, który dokonał wyboru i przetłumaczył ludowe baśnie japońskie.

Dodatkowym punktem zaczepienia dla wyobraźni są bogate ilustracje: pełne wschodniego przepychu, inkrustowane złotem Ufuk Kobaş Smink w "Aishy i wężu" oraz powściągliwe, chłodniejsze Piotra Fąfrowicza w "Bezpowrotnej górze". Zaskoczyła mnie jedynie dezynwoltura, z jaką w posłowiu do "Aishy i węża" zidentyfikowano orientalne korzenie znanych europejskich baśni.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

"Bajki przez telefon" długo czekały na swoją notkę w wirtualnej bibliotece, chociaż błyskawicznie znalazły się wśród ulubieńców moich synów. Gianni Rodari jest jednym z klasyków XX-wiecznej literatury dziecięcej, znanym w Polsce dobrze i od dawna, bo jego lewicowe poglądy konweniowały naszym włodarzom w czasach mojego dzieciństwa. Proszę się jednak nie przerażać, to są po prostu dobre książki, wyczulone na absurd i niesprawiedliwość rzeczywistości. W "Bajkach przez telefon" Rodari przemawia ustami pana Bianchiego, który każdego wieczoru opowiada bajkę swojej małej córeczce, a że wiele podróżuje, opowiada ją przez telefon.

Telefon, wszak ikona nowoczesności (Rodari pisał tę książkę w poczciwym roku 1960), idealnie wpisuje się w opowieści pana Bianchiego, który swobodnie wplata atrybuty współczesności w przestrzeń baśni, miesza klasyczne wątki z bardzo współczesną refleksją, z wdziękiem przerzuca się od liryzmu do czarnego humoru. A ponieważ pan Bianchi jest księgowym - profesja może mało baśniowa, ale idealnie pasująca do tego surrealistycznego poczucia humoru - odmierza swoje bajki bardzo starannie i z troską o finanse rodzinne, bo przecież musi sam za te rozmowy telefoniczne płacić.

Mamy wiec zbiorek kilkudziesięciu bardzo różnych dwu- lub trzystronicowych opowiadań, skrzących się dowcipem i fajerwerkami wyobraźni. Jednak "Bajki przez telefon" to nie tylko idealna książka do wieczornego czytania. Rodari widzi w baśni prastare narzędzie mocy, magiczny kluczyk, który należy włożyć w drzwi świata, a potem bardzo szeroko je otworzyć. "Bo każde dziecko - jak mówi w jednej z bajek pan Bianchi - które przychodzi na świat, wie, że cały świat jest jego i nie musi zań płacić ani grosza, musi tylko zakasać rękawki, wyciągnąć rączki i go sobie wziąć."

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

"Pinokio" Carla Collodiego jest bardzo odległy od dydaktycznej historii dla dzieci z prostodusznym morałem, że należy się dobrze sprawować, żeby osiągnąć w życiu szczęście. Historia drewnianego pajacyka, który zapragnął zostać prawdziwym chłopcem, oszałamia bogactwem żywej, tętniącej tradycji zarówno tej niskiej, pobrzmiewającej echami starych baśni, tricków ludowych opowiadaczy, humoru commedii dell'arte, ale też tej tradycji wysokiej, sięgającej źródeł literatury europejskiej, Homera, Lukiana, Dantego, renesansowej nowelistyki.

Oczywiście "Pinokio" został napisany jako historia dla dzieci, ale w zależności od wieku czytelnika daje się więc czytać na wielu poziomach, począwszy od bardzo prostego podążania za przygodami drewnianego chłopca. Nadal zachwyca humorem i obfitością baśniowych światów i postaci, ale pełno w nim głębi i mielizn, niezwykle trudnych dla tłumacza. I nowy przekład Jarosława Mikołajewskiego, świetnego translatora, ale też wybitnego eseisty, autora m.in. nominowanej w zeszłym roku do Nike "Rzymskiej komedii", sprawił mi ogromną przyjemność - jest dyskretny, niewychodzący poza oryginał, elegancki.

Media Rodzina stworzyła niezwykle wysmakowaną edycję, dopełnioną pięknymi ilustracjami Roberta Innocentiego. To nie jest Italia widziana przez turystę, prześwietlona słońcem Italia turkusowego nieba i białych skał, średniowiecznych katedr i renesansowych willi. Roberto Innocenti pokazuje boczne uliczki miast, spłukane z kolorów wnętrza rzemieślniczych warsztatów, świat pracy, tradycyjnych zajęć i zabaw, bardzo realistyczny, mocno zakotwiczony w detalu i pełen melancholii. Idealna książka na początek przygody z wielką literaturą.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

Kolejny fundamentalny tekst dziecięcej biblioteki, ale równie trudny i zwodniczy, jak "Pinokio", bo czyż "Alicja w Krainie Czarów" nie jest w gruncie rzeczy dwiema książkami - jedną dla dorosłych, drugą dla dzieci - perfekcyjnie zamkniętymi we wspólnej okładce? Alicja wędruje po Polsce w wielu translatorskich odsłonach, ale dla mnie tą pierwszą i domyślną pozostaje wersja Antoniego Marianowicza, właśnie jego słowami rozbrzmiewała Alicja w moim dziecięcym pokoju i jego słowa nakładają mi się na wszystkie późniejsze, przeznaczone już dla starszych przekłady.

Potrzebuję więcej czasu i więcej dystansu, żeby uporządkować swoje wrażenia po lekturze przekładu Elżbiety Tabakowskiej, ale z pewnością jest to wersja przyjazna dzieciom, zrozumiała i pełna absurdalnego humoru. Autorka przekładu napisała w posłowiu, że chciała spojrzeć na Alicję jak na współczesną dziewczynkę, nie tracąc naturalnie fundamentalnych, dziewiętnastowiecznych kontekstów opowieści Carrolla - i mam nadzieję, że to Państwa skłoni do sięgnięcia po właśnie tę wersję. Dodatkową zachętę stanowią ilustracje autorstwa Tove Jansson, świetnie nam znanej matki Muminków.

A skoro już o tym mowa, to jakoś nie umiałam polubić klasycznych ilustracji Johna Tenniela, więc całym sercem jestem po stronie Tove Jansson - jej bohaterowie mają lekkość i wdzięk tekstu, i mnóstwo humoru.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

"Poemami naiwnymi" wracamy w krąg wielkiej polskiej tradycji i polskiej historii. Czesław Miłosz przywołuje obrazy dzieciństwa, żeby przeciwstawiać jego harmonijny, pełen ładu świat mrokowi okupacji - wiele i fascynująco pisano o tym w analizach jego twórczości. Myślę jednak, że "Świat" warto przeczytać także w bardzo młodym wieku, zanim na poezję spadnie cała krytyczna czapka, zanim zaczniemy ją czytać po tropach interpretacyjnych, rozpoznawać wersyfikacyjne tricki i motywy.

Jest coś niezwykle intensywnego w pierwszym odczytywaniu wielkiej literatury, nawet tym zbyt wczesnym, nawet niedoskonałym. Myślę, że już wtedy uderza całe sensualne bogactwo tego świata, płynność i melancholijna łagodność obrazów, intensywność, a zarazem kruchość zapamiętanych emocji.

Tę ulotność pamięci idealnie podkreślają ilustracje Mikołaja Chylaka z przedziwną, miejscami rozmazaną, przetworzoną w kolejnych odbiciach, gdzie indziej jakby wytrawioną fakturą przeszłości.

Sprawdź cenę tej książki na empik.wp.pl!

Wyboru książek dla najmłodszych dokonała Anna Brzezińska, historyk średniowiecza, pisarka i publicystka, trzykrotna laureatka Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla, najbardziej prestiżowego polskiego wyróżnienia dla twórcy fantastyki, a prywatnie mama dwóch małych czytelników.

* Polecamy najpiękniejsze książki dla starszych przedszkolaków*