Pośmiertne dzieła wielkich pisarzy. Niektóre nie miały ujrzeć światła dziennego

O tym, że na śmierci sławnych artystów można zarobić, wiedzą doskonale spadkobiercy, którzy odkrywają niedokończoną lub zachowaną we fragmentach twórczość. Na kolejnych stronach przedstawiamy szereg książek, które ujrzały światło dzienne dopiero po zgonie ich autorów. Nieżyjący pisarze są wprost rozchwytywani, a tego typu pośmiertne publikacje wzbudzają oczywiste zainteresowanie i cieszą się niesłabnącą popularnością.

Gdy umiera pisarz, zaczyna się mozolna praca spadkobierców, wydawców, przyjaciół, mająca na celu uporządkowanie całej zawartości biurka czy szuflady. Często w gąszczu pozostawionych papierów znajdują się zbiory notatek, szkiców, fragmenty powieści, niekompletne projekty przyszłych dzieł, lub prawie gotowe książki. Prawdziwy problem pojawia się, gdy w nagromadzonych tekstach natrafimy na alternatywną wersję dawno wydanej pozycji...

Kilka lat temu "Niedokończone opowieści", "Księga zaginionych opowieści" i pozostałe tomy "Historii Śródziemia" zostały poddane edycji i wydane przez syna pisarza, Christophera, na podstawie mniej lub bardziej dopracowanych rękopisów samego Tolkiena znalezionych już po jego śmierci w archiwum pisarza.

- Zebrane tu pisma nie tworzą żadnej całości, pozostając po prostu szeregiem różniących się formą, zamysłem, stopniem ukończenia, jak i czasem powstania utworów dotyczących Numenoru i Śródziemia - napisał we Wstępie syn J.R.R. Tolkiena, Christopher. "Niedokończone opowieści" to kilkanaście historii o świecie Númenoru i Śródziemia Pierwszej Drugiej i Trzeciej Ery - czasów gdy rozgrywają się wydarzenia opisane we "Władcy Pierścieni", "Silmarillionie" i "Dzieciach Húrina".

Jakby tego było mało, w tym roku do zagranicznych księgarń (polska edycja ma się ukazać w listopadzie) trafiła książka "Beren i Lúthien". - Ta epicka opowieść drobiazgowo odtworzona z rękopisów Tolkiena i po raz pierwszy przedstawiona jako zwarty i samodzielny tekst ponownie umożliwia miłośnikom "Hobbita" i "Władcy Pierścieni" spotkanie z elfami, ludźmi, krasnoludami, orkami, a także innymi istotami i bogatymi krajobrazami spotykanymi tylko w Tolkienowskim Śródziemiu - czytamy w opisie wydawcy.

"The Original of Laura" jako "powieść we fragmentach” (Novel in Fragments), została wydana 32 lata po śmierci autora, pomimo że pisarz prosił swą żonę Verę i syna Dymitra, by spalili manuskrypt, gdyby zmarł przed jego ukończeniem.

Wokół wydania szybko nagromadziło się wiele kontrowersji - niektóre dotyczą złamania przez syna Dymitra Nabokowa woli ojca i dopuszczenia do druku spoczywającego w zapomnieniu przez ponad trzy dekady rękopisu. Inne odnoszą się do treści, które przez angielskich krytyków uznane zostały za bulwersujące. Zarzuty te nie odnoszą się bynajmniej do poruszanej przez autora tematyki, a sposobu konstruowania literackiego świata. Zatem krytyka nie bierze się z oburzenia śmiałością obyczajowo-moralną ale z faktu,że ostatni tekst Nabokova daleki jest od rozpoznawalnego wcześniej geniuszu językowo-fabularnego.

- Jeśli przeciętnemu autorowi powinie się noga, możemy mówić o mniejszej lub większej wpadce. Jeśli jednak wydarza się to komuś takiemu jak Vladimir Nabokov, to mamy do czynienia z katastrofą o rozmiarach nuklearnych - stwierdził Martin Amis.

Pod koniec roku 2004 na aukcję do Sotheby'ego trafiły cenne dokumenty Trumana Capote'a. Wśród nich znajdowały się cztery szkolne zeszyty z rękopisem "Letniej przeprawy". Powieść tę Capote zaczął pisać w roku 1943, ale nigdy nie zdecydował się na jej wydanie. Od śmierci pisarza w 1984 r. literaturoznawcy i biografowie zajmujący się jego twórczością długi czas uważali rękopis za bezpowrotnie stracony.

Akcja "Letniej przeprawy" rozgrywa się w Nowym Jorku tuż po drugiej wojnie światowej. Grady McNeil, młoda dziewczyna z wyższych sfer, zostaje sama w posiadłości przy Piątej Alei, gdy jej rodzice wyprawiają się na lato do Europy. Jej sekretny romans z chłopakiem urodzonym na Brooklynie, weteranem wojennym, który pracuje jako parkingowy, nabiera rumieńców. Wraz z upływem lata, staje się coraz poważniejszy i coraz bardziej dwuznaczny moralnie. Ostatecznie Grady podejmuje szereg decyzji, które nieodwracalnie naznaczą jej życie...

Pozostawiona w dokumentach zmarłego w 2008 r. Michaela Crichtona powieść zatytułowana "Pirate Latitudes" jest jedną z ostatnich napisanych przez autora książek. Odkryta i pośmiertnie wydana pod koniec 2009 r. powieść cieszyła się dużym zainteresowaniem czytelnikówi i słuchaczy - zwolenników audiobooków.

Akcja książki rozgrywa się na Jamajce. Nowy świat w 1665 r. był samotną placówką brytyjskiego imperium pośród hiszpańskich wód na słonecznych Karaibach. Jej stolicą było Port Royale, zbójeckie miasto pełne tawern, sklepów z grogiem i domów nierządu - było też ostatnim miejscem, z którego ktokolwiek by się spodziewał ataku na pobliską hiszpańską twierdzę.

Ale to jest dokładnie to, co kaper Charles Hunter planuje zrobić. Zresztą, za przyzwoleniem urzędującego gubernatora króla Karola II, sir Jamesa Almonta. Celem jest Matanceros, strzeżone przez żadnego krwi Cazallę i uważane za niemożliwe do zdobycia ze względu na znajdujące się tam liczne baterie dział i strategiczne położenie na klifie. Korsarska załoga Huntera musi stoczyć bitwy nie tylko z hiszpańską flotą, ale innymi śmiertelnymi zagrożeniami - szalejącymi huraganami, plemionami kanibali, nawet z potworami morskimi. Ale jeśli jego łajdackiej załodze się uda, oprócz zapisania się w historii korsarstwa, zdobędą też niewyobrażalną fortunę.

Dzienniki, podobnie jak pamiętniki, zaczynają swój żywot wydawniczy zwykle dopiero po śmierci ich autora. Drugi tom dzienników Iwaszkiewicza czekał na ten moment 30 lat. Pierwsze wydanie z 2010 r. przyniosło zaskakujący obraz życia poety, nie pomijając owianych tajemnicą poliszynela perypetii homoseksualnych.

Ważne – by nie powiedzieć: eksponowane – miejsce zajmuje związek pisarza z Jerzym Błeszyńskim. Dramatyczna historia tej miłości, mająca swoje literackie odzwierciedlenie w Kochankach z Marony, wiele mówi o życiu uczuciowym Iwaszkiewicza, o jego wrażliwości, dojmującej potrzebie miłości, poczuciu osamotnienia.

- Nikt chyba w polskiej literaturze nie pisał tak otwarcie i osobiście o homoseksualizmie - mówiła Agnieszka Papieska, jedna z redaktorek dzienników.

Wydany pod koniec 2009 r. tom zawiera pierwsze opublikowane opowiadanie o Mikołajku, a także zupełnie dotąd nieznane teksty znalezione w archiwach Goscinny'ego. Wyjątkowe są także ilustracje, subtelne kolorowe akwarele przygotowane przez Sempégo, specjalnie na tę okazję.

Przygody Mikołajka, Alcesta i innych, jak zawsze rozbawią małych i dużych. Nieznane przygody Mikołajka to zaproszenie do świętowania i prawdziwa gratka dla wszystkich wielbicieli małego urwisa.

Wydawało się, że spuściznę literacką Magdaleny Samozwaniec znamy w całości i już nic nas nie zaskoczy. Aż nagle, po kilkudziesięciu latach od śmierci największej damy polskiej satyry, Rafał Podraza znalazł pożółkłe, nieuporządkowane kartki. Maszynopis jakiejś opublikowanej powieści – pomyślał. Okazało się jednak, że są to teksty nieznane.

Skrzące humorem, pisane z przekąsem i czułością wspomnienia o Krakowie sprzed dwóch wielkich wojen, o balach u Tarnowskich, od których zależało być albo nie być młodych panien. O tajnikach bardzo niewygodnej damskiej garderoby, o tym jak mleko potrafi uratować życie, gdy niechcący wypije się buteleczkę farby do włosów. O paryskich podróżach i footingu. Ale najsmaczniejsze są urocze anegdotki o najbliższej rodzinie. Tatce, czyli słynnym malarzu Wojciechu Kossaku i jego ukochanej klaczy, która wchodziła do salonu ku utrapieniu Mamidła. O siostrze Lilce, czyli Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, która potrafiła pisać zawsze i wszędzie. O jej kolejnych miłościach i niepotrzebnej śmierci. O psikusach, jakie dziewczęta lubiły płatać rówieśnikom. O pewnym szlafroku w czerwone i czarne kwiaty, na który Magdalena upolowała męża. I jeszcze o wielu, wielu innych chwilach, postaciach i zdarzeniach. Ze świata, którego już nie ma. A wielka to sztuka – tęsknić za nim z humorem, dostrzegając z życzliwą ironią wszystkie kurioza współczesnego świata.

- Obecne – najczęściej w swoim mniemaniu wybitne – satyryczki nie mają nawet namiastki jej ostrego pióra! A szkoda, może panowie politycy, jakby przeczytali o sobie książkę, trochę by zmądrzeli lub przestali wygadywać farmazony z sejmowej mównicy... - pisała Hanka Bielicka.

"Look at the Birdie" jest zbiorem czternastu wcześniej niepublikowanych opowiadań jednego z najbardziej oryginalnych amerykańskich pisarzy, kojarzonych z literaturą postmodernistyczną i science fiction.

W tej serii doskonale napisanych historii Kurt Vonnegut przedstawia nam ciepły, mądry i zabawny portret życia w Ameryce po II wojnie światowej. Spotkamy w tym świecie, kłócące się pary, szkoły geniuszy, nieprzystosowanych pracowników biurowych i walki w celu dostosowania do zmieniającej się technologii, moralną dwuznaczność i niebywałą zasobność. Każde z opowiadań pełne jest humoru, właściwej dla Vonneguta symboliki i humanistycznej głębi.

Wiersze noblisty, które zostały spisane przez sekretarza Miłosza, panią Kosińską, pod koniec życia poety. Autor "Doliny Issy" miał już wówczas poważne problemy ze wzrokiem i słuchem, dlatego zdecydował się dyktować swe utwory. Po śmierci Miłosza zebrano te utwory podejmując się próby ich rekonstrukcji.

Czy zatem możemy powiedzieć o wydanych wierszach, że są one dziełem autora? Czy współudziałem zespołu redakcyjnego?

"Wiersze ostatnie" trafiły do rąk czytelników przeszło dwa lata po śmierci Czesława Miłosza. Ostatni raz zbierają - i dopełniają - wątki, tematy i zagadnienia fascynujące i niepokojące Miłosza-poetę niemal od zawsze. Powracamy zatem - ze świadomością, że to już po raz ostatni - do wspomnień z dzieciństwa i wileńskiej młodości, znajdujemy portrety krewnych i przyjaciół, rozmowy z dajmonionem i wiersze o tajemnicach profesji poety. Są tu zarówno przejmujące osobiste wyznania dotyczące zmagania się ze starością, jak i wiersze sięgające po autoironię i groteskę. Najważniejsze wydają się wszakże wiersze-modlitwy, rozmowy z "Niewypowiedzianym, naszym Ojcem w niebie" mające pomóc w zobaczeniu "podszewki świata" i przeniknięciu tajemnicy, która odsłania się, kiedy "wchodzimy w Inne, poza czas i przestrzeń".

Mimo że Robert Ludlum - twórca i niedościgły mistrz gatunku nazywanego "thrillerem spiskowym" zmarł 16 lat temu, nadal powstają powieści sygnowane jego nazwiskiem. Co więcej grono jego fanów stale się powiększa, co jest zasługą popularnego cyklu ekranizacji powieści o Jasonie Bournie z Mattem Damonem w roli głównej.

Jedną z powieści napisanych w oparciu o notatki Ludluma było "Piekło Arktyki" sygnowane nazwiskiem Mistrza i Jamesa H. Cobba. Trzy lata po publikacji tej powieści podjął się on pracy nad kolejną książką Ludluma - "The Infinity Affair" (2010). Podobną pracę wykonywali wcześniej Gayle Lynds (napisał trzy powieści na bazie notatek), Philip Shelby, Patrick Larkin czy Kyle Mills.

Trudno powiedzieć, ile Ludluma jest w kilkunastu pośmiertnych powieściach, ale nie da się ukryć, że jego nazwisko jest prawdziwym magnesem dla wielu czytelników. I można się spodziewać, że wydawca jeszcze nie raz sięgnie do "nieukończonych projektów" i licznych "szkiców", które posłużą do napisania kolejnych bestsellerów.