Umiejętność czytania ze zrozumieniem polskich 15-latków jest powyżej średniej uzyskanej przez uczniów z innych krajów OECD, jeśli chodzi o rozumowanie w naukach przyrodniczych uzyskali oni średnie wyniki, poniżej średniej radzą sobie z matematyką – wynika z badania PISA.
Badania Programu Międzynarodowej Oceny Uczniów (PISA – Programme for International Student Assessment) prowadzone są cyklicznie co trzy lata począwszy od 2000 r. W ostatnim badaniu przeprowadzonym w 2006 r. sprawdzano umiejętności ponad 400 tys. uczniów z 58 krajów świata.
Jak podkreślili przedstawiciele polskiego zespołu biorącego udział w badaniu PISA, dokonał się znaczny postęp w umiejętnościach naszych uczniów. W badaniu przeprowadzonym w 2000 r. polscy 15-latkowie uzyskali wyniki wyraźnie poniżej średniej krajów należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
W każdym badaniu PISA jedna ze sprawdzanych umiejętności uczniów: czytanie ze zrozumieniem, rozwiązywanie zadań i problemów matematycznych, rozumowanie w naukach przyrodniczych jest wiodąca. W 2006 r. była nią ostatnia z nich.
Wynik uzyskany przez polskich uczniów z rozumowania w naukach przyrodniczych to 498 punktów co planuje go na w grupie wyników średnich. Polska zajęła 23 miejsce. Na pierwszym znalazła się Finlandia z wynikiem 563 punktów, na ostatnim Kirgistan z 322 punktami.
Najsłabiej polscy 15-latkowie poradzili sobie z rozpoznawaniem zagadnień naukowych, uzyskali 483 punkty; co stawia ich poniżej średniej uzyskanej w badaniu (średnia dla krajów OECD wynosi 499 punkty). Zdecydowanie najlepiej poszło im z wyjaśnianiem zjawisk przyrodniczych w sposób naukowy – uzyskali 506 punkty i zajęli najniższe 21 miejsce wśród krajów, które przekroczyły średnią (dla krajów OECD wynosi ona 500 punktów).
*Umiejętność interpretacji i wykorzystywania wyników i dowodów naukowych polskich uczniów została oceniona na 494 punkty i dała im 24 miejsce – najwyższe wśród wyników poniżej średniej (wynosi ona 499 punkty). * Omawiając te wyniki prof. Ewa Bartnik z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, należąca do polskiego zespołu PISA, zwróciła uwagę, że na poziom wyników uzyskiwanych w rozumowaniu w naukach przyrodniczych ma wpływ model nauczania przedmiotów przyrodniczych w różnych krajach.
Według niej, dobrymi przykładami mogą być tutaj Polska i Francja, które uzyskały podobny wynik na ogólnej skali umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych, znaczne różnice uwidaczniają się gdy porównywane są konkretne umiejętności. We Francji najlepiej wypada interpretowanie i wykorzystywanie wyników i dowodów naukowych, a dużo gorzej wyjaśnianie zjawisk przyrodniczych w sposób naukowy.
Bartnik przytoczyła deklaracje uczniów dotyczące sposobu nauczania przedmiotów przyrodniczych w obu krajach. Wynika z nich, że 62 proc. polskich uczniów deklaruje, że nigdy lub prawie nigdy nie robi w trakcie lekcji doświadczeń w laboratorium; we Francji odsetek ten wynosi 27 proc., a średnio w krajach OECD - 32 proc. Wśród krajów OECD wyższy odsetek takich odpowiedzi niż Polacy deklarują tylko uczniowie na Węgrzech (63 proc.).
Podobnie, według 52 proc. polskich uczniów, nigdy lub prawie nigdy nie wymaga się od nich, by zaplanowali, w jaki sposób dane zagadnienie można zbadać w laboratorium (we Francji 36 proc., w krajach OECD 37 proc.). I w tym przypadku Polska należy do krajów z jednym z największych odsetków takich odpowiedzi. Za naszym krajem są Włochy, Czechy, Belgia, Japonia i Węgry. Zarówno uczniowie z Czech, z Włoch, jak i Węgier, podobnie jak uczniowie z Polski, uzyskali gorsze wyniki w rozpoznawaniu zagadnień naukowych oraz interpretowaniu i wykorzystywaniu wyników, a byli dużo lepsi w wyjaśnianiu zjawisk przyrodniczych w sposób naukowy.
Badanie umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych było w zeszłym roku badane po raz pierwszy, umiejętności matematyczne były badane już dwa razy (w 2006 r. i w 2003 r.), zaś umiejętność czytania ze zrozumieniem trzy razy (2006 r., 2003 r. i 2000 r.).
W 2000 r. polscy 15-latkowie w czytaniu ze zrozumieniem zajęli średnio 479 punktów, czyli poniżej średniej (średnia dla OECD wynosiła 500 punktów), trzy lata później wynik polskich uczniów to 497 punktów, zaś w 2006 r. - 508 punktów.
Z tym wynikiem znaleźli się na 8 miejscu (najlepszy wynik uzyskała Korea z 556 punktami; przed Polska znalazły się także: Finlandia, Hongkong-Chiny, Kanada, Nowa Zelandia, Irlandia, Australia, Lichtenstein).
Według minister edukacji Katarzyny Hall, która była obecna na ogłoszeniu wyników badań, wpływ na wyniki uzyskiwane przez polskich 15-latków w tej umiejętności na pewno m.in. ma wpływ wprowadzenia egzaminów zewnętrznych (sprawdzian dla szóstoklasistów, egzamin gimnazjalny, nowa matura), gdzie jest ona sprawdzana.
Dużo mniejszego postępu polscy uczniowie dokonali jeśli chodzi o umiejętności matematyczne. W 2003 r. zajęli trzecie od góry miejsce wśród krajów z wynikami poniżej średniej OECD; w 2006 r. zajęli ostatnie - najniższe wśród krajów, które znalazły się w grupie wyników średnich.
Zdaniem Michała Federowicza, który opracowywał wyniki badań ze strony polskiej, zeszłoroczna edycja PISA potwierdziła wcześniejsze wnioski, że mocną strona naszych uczniów jest stosowanie algorytmów, umiejętność odczytywania danych z wykresów, diagramów i tabel oraz wyobraźnia geometryczna. Problem stanowi dla nich wyjście poza znane sobie rutynowe sposoby postępowania, np. prowadzenie rozumowania polegającego na analizie i wyciąganiu z niej wniosków oraz na projektowaniu strategii postępowania.
– Wydaje się, że niestety polscy uczniowie coraz bardziej specjalizują się w zadaniach odtwórczych i nadal nie radzą sobie w sytuacjach wymagających samodzielnego twórczego myślenia – powiedział Federowicz.
Podsumowując wyniki badań minister edukacji podkreśliła, że są one bardzo interesujące i inspirujące, zaznaczyła jednocześnie, że jeszcze za wcześnie na deklaracje czy i jakie zmiany wprowadzić w polskiej szkole. Jak tłumaczyła, powinny poprzedzić je bardzo głębokie i szczegółowe analizy przeprowadzane przez wielu specjalistów, dodała, że takie prace będą prowadzone.