Nowa książka Rymkiewicza

Bohaterem najnowszej książki Jarosława Marka Rymkiewicza , która właśnie trafia do księgarń, jest Samuel Zborowski, jeden z bohaterów polskiego mitu wolności, wolności rozumianej jako podstawowe prawo obywateli Rzeczpospolitej szlacheckiej.

W swojej nowej książce Jarosław Marek Rymkiewicz wyprawia się w XVI stulecie, aby opowiedzieć o życiu i śmierci Samuela Zborowskiego, kalwinisty, hetmana kozackiego i królewskiego rotmistrza, bohatera dramatu Juliusza Słowacki ego Samuel Zborowski. W 1574 roku, w czasie uroczystości koronacyjnych Henryka Walezego na Wawelu, Zborowski zabił czekanem kasztelana przemyskiego Andrzeja Wapowskiego i został za to skazany na banicję.

Zborowski schronił się na dworze Stefana Batorego w Siedmiogrodzie i choć pomógł mu później objąć tron Polski, potem zaangażował się w spisek przeciwko królowi. Batory został ostrzeżony przez wojewodę sieradzkiego Olbrachta Łaskiego o przygotowaniach do zamachu na jego osobę. Samuela Zborowskiego pojmano i skazano na śmierć, został ścięty 26 maja 1584 na dziedzińcu zamku wawelskiego. Wywołało to oburzenie szlachty, która wyrok na Zborowskim uznała za przejaw królewskiej tyranii.

Powołany w 1585 sąd sejmowy rozpoczął rozpatrywanie skargi Zborowskich na naruszenie wolności szlacheckiej, ponieważ ich zdaniem krewny został stracony bez sądu i z pogwałceniem praw Rzeczypospolitej. Senat poparł jednak w tym sporze Batorego uznając, że dowody spisku Samuela Zborowskiego były ewidentne, a władca działał w stanie wyższej konieczności. Na dodatek, podważona została wiarygodność jednego z powodów - brata Samuela, Krzysztofa, gdy wyszło na jaw, że on sam nasyłał skrytobójców na króla. Nastawiona przeciwko królowi izba poselska, nie przyjęła tego werdyktu do wiadomości.

Podobnie jak Juliusz Słowacki , Jarosław Marek Rymkiewicz uważa, że to właśnie wtedy, w czasie sądu nad Zborowskim, ukształtowało się polskie poczucie wolności, stające się podstawową racją bytu każdego Polaka. Jarosław Marek Rymkiewicz zastanawia się, co zostało z tego ideału i jak się on przekształca. Wykazuje, że mit polskiej tolerancji nie wytrzymuje konfrontacji ze źródłami historycznymi, które wprost roją się od opisów palenia na stosach, wbijania na pal, ćwiartowania, ścinania i wypędzania - innowierców i katolików, cudzoziemców i Polaków. Swoją opowieść o rycerskiej Polsce i dawnych Polakach – tak różnych od naszych o nich wyobrażeń - Jarosław Marek Rymkiewicz przeplata fragmentami o Heraklicie i Nietzschem, a także o tym, co pił Jan Kochanowski, kiedy siedział pod lipą, i o tym, co widać z okna domu pisarza w Milanówku.

Książka Samuel Zborowski ukazała się nakładem wydawnictwa Sic!