Mieli duże szanse na literackiego Nobla, ale tym razem się nie udało...

Laureatem Literackiej Nagrody Nobla 2012 został Mo Yan za "wizyjny realizm łączący opowieści ludowe, historię i współczesność". Zdaniem części komentatorów, Nobel dla chińskiego pisarza lojalnego wobec komunistycznego reżimu to decyzja skandaliczna i niezrozumiała. Kto w takim razie powinien był otrzymać literackiego Nobla za 2012 rok?
Faworytów było oczywiście wielu, a bukmacherzy, literaturoznawcy, krytycy, dziennikarze i czytelnicy mieli swoje typy. Kogo obstawiano najczęściej? Którzy polscy pisarze - obok Adama Zagajewskiego (na zdj.) - byli brani pod uwagę? Kogo jeszcze wymieniano na tegorocznej "giełdzie nazwisk"? Których pisarzy najchętniej nagrodziłaby redakcja Książki WP?
Odpowiedzi na kolejnych stronach galerii. Prezentujemy sylwetki aż 20 faworytów do literackiego Nobla według redaktorów Książki WP, bukmacherów oraz czytelników. Zgadzacie się z naszym wyborem? Kogo zabrakło, a kto nie powinien się tutaj znaleźć? Kto Waszym zdaniem powinien zostać uhonorowany przez szwedzką Akademię? Czy nagroda dla Mo Yana była najlepszym możliwym rozwiązaniem?

Uznawana za najbardziej wiarygodną bukmacherska firma Ladbrokes oceniała w tym roku szanse Adama Zagajewskiego na 33:1. W ubiegłym roku, według międzynarodowej firmy bukmacherskiej Unibet, Zagajewski zajmował ósme miejsce na liście kandydatów do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
Adam Zagajewski od kilku lat zajmuje wysokie pozycje na listach zakładów bukmacherskich. Poeta w lutym 2011 roku w Sztokholmie promował swój zbiór poezji "Anteny w deszczu", wówczas dziennikarka "Expressen" napisała, że "Zagajewski powinien w tym roku otrzymać literackiego Nobla".
Poeta opublikował m.in. tomy wierszy: "Komunikat"(1972), "Sklepy mięsne" (1975), "List" (1978), "Oda do wielości" (1982), "Jechać do Lwowa" (1985), powieści: "Ciepło, zimno" (1975), "Cienka kreska" (1983), szkice: "Drugi oddech" (1978), "Solidarność i samotność" (1986). W 2010 roku ukazały się jego "Wiersze zebrane", a w 2011 - "Lekka przesada", nowa książka eseistyczna.

Firmy bukmacherskie najwyżej obstawiały w tym roku pisarzy azjatyckich - Chińczyka Mo Yana , który otrzymał nagrodę, i Japończyka Haruki Murakamiego . W rankingu Ladbrokes, najczęściej typowany był Murakami, na drugim miejscu Mo Yan. Także w ubiegłym roku przewidywano, że Murakami ma największe szanse na nagrodę.
Pisarz urodził się 12 stycznia 1949 roku w Kioto, lecz dorastał w miastach takich, jak Shukugawa, Ashiya i Kobe. W latach 1974-1981 prowadził klub jazzowy. Od czasu ukazania się "Norwegian Wood" Murakami stał się wielką gwiazdą.
Tysiące fanów zaczęło pisać listy do autora, chodziło do opisanego przez pisarza nocnego klubu DUG w Shinjuku, kupowało płyty z muzycznymi składankami, przewodniki po miejscach opisanych w "Norwegian Wood", pudełka czekoladek owinięte w papier z motywami norweskiego lasu.
Jeden z najpopularniejszych i najchętniej czytanych współczesnych autorów powieści na świecie.

Jeden z najwybitniejszych współczesnych prozaików amerykańskich, od lat wymieniany jako kandydat do nagrody Nobla. Być może w przyszłym roku się uda? Trzymamy kciuki, jako że na ten laur Roth zasłużył sobie jak niewielu innych współczesnych autorów.
Zadebiutował tomem opowiadań "Goodbye, Columbus" w 1959 roku, który przyniósł mu rozgłos i wywołał skandal w kręgach ortodoksyjnych Żydów. Jednak dopiero "Kompleks Portnoya" (1969) przyniósł mu wielką sławę, a sama powieść szybko uzyskała miano kultowej.
Autor wielu świetnych powieści, m.in. "Przeciwżycia", "Dziedzictwa", "Wzburzenia" i "Everymana". Kolejne tłumaczenia książek Philipa Rotha ukazują się w Polsce nakładem wydawnictwa Czytelnik.

Jeden z najsłynniejszych naukowców i pisarzy XX wieku, urodził się w Alessandrii w Piemoncie w 1932 roku. W 1971 przyjął stanowisko profesora semiotyki na najstarszym europejskim uniwersytecie - w Bolonii.
W swojej pracy badawczej zajmuje się m.in. semiotyką, teorią literatury, estetyką średniowieczną i środkami przekazu. Do jego najważniejszych publikacji przetłumaczonych na język polski należą: "Dzieło otwarte", "Pejzaż semiotyczny", "Lector in fabula", "Superman w literaturze masowej". Bogaty dorobek naukowy to zaledwie część obfitej i urozmaiconej twórczości Eco, obejmującej ponadto felietony, parodie literackie, komiksy, sztuki dla dzieci, przede wszystkim zaś kilka znakomitych powieści. Jego zainteresowania sięgają literatury trywialnej, prasy codziennej, komiksu, piosenki.
W roku 1980 wydał swoją pierwszą powieść, "Imię róży", która przyniosła mu wielką sławę i stała się jednym z największych bestsellerów w historii literatury. Przetłumaczona na trzydzieści języków, doczekała się również adaptacji filmowej. Kolejne powieści - "Wahadło Foucaulta" (1988) i "Wyspa dnia poprzedniego" (1994), "Baudolino" (2000), "Tajemniczy płomień królowej Loany" (2004) oraz najnowsza, "Cmentarz w Pradze" (2010), utwierdziły pisarską sławę Eco.

Nazwisko Różewicza nie pojawia się, niestety, często w przednoblowskich rankingach, a szkoda, bo jest to twórca ze wszech miar wybitny, oryginalny, wpływowy i dużo bardziej utalentowany od Zagajewskiego. Jeden z faworytów redakcji Książki WP. W rankingu międzynarodowej firmy bukmacherskiej Unibet Różewicz zajął w tym roku 32. miejsce.
"Żyjemy w epoce Różewicza. To on stworzył polską poezję współczesną. [...] Tak jak kiedyś mówiło się o Mickiewiczu, że my z niego wszyscy, tak współcześni polscy poeci mogą mówić o Różewiczu. Kolejne pokolenia pisarzy od tej twórczości uciec nie mogą, muszą się określić wobec niej" - mówił Adam Pomorski.
"Twórczość Różewicza prowokuje, by wkładać ją w efektowne formuły, a jednocześnie formułom się wymyka" - zauważył z kolei prof. Jacek Łukasiewicz.

Pisarz czeski, od 1975 na emigracji we Francji. Ceniony autor filozoficznych powieści i esejów.
Opublikował powieści: "Żart" (1967), "Życie jest gdzie indziej" (1979), "Nieznośna lekkość bytu" (1981). Opowiadania zebrane w tomie "Śmieszne miłości" (1963).
Po polsku ukazały się także jego tomy esejów: "Sztuka powieści", "Zdradzone testamenty" i "Spotkanie".

*Wybitny izraelski prozaik, również od lat w gronie faworytów do Nagrody Nobla. Uznanie i rozgłos przyniosła mu powieść "Mój Michał" (1968). *
Jest to historia współczesnej pary małżeńskiej, będąca jednocześnie portretem współczesnego Izraela. Krytycy podkreślają, że książka w doskonały sposób stapia świat wewnętrzny bohaterów ze światem zewnętrznym. Określana jest jako izraelska Madame Bovary.
Debiutował w 1965 r. zbiorem opowiadań "Tam, gdzie wyją szakale". Polski czytelnik zna m.in. jego powieści "Czarna skrzynka" (Prix Femina Etranger), "Opowieść o miłości i mroku" (Prix Culture 2004), szkice literackie "Na ziemi Izraela" oraz eseistykę.

Prozaik urodzony w muzułmańskiej rodzinie indyjskiej, obecnie naturalizowany Brytyjczyk, od czternastego roku życia mieszka w Wielkiej Brytanii, gdzie odebrał staranne wykształcenie w szkole prywatnej w Rugby, później w Cambridge.
Zadebiutował powieścią Grimus (1974). Międzynarodowy sukces przyniosła mu druga powieść (1981, "Midnight's Children"), fantastyczno-polityczna saga o dzieciach urodzonych w chwili uzyskania niepodległości przez Indie, wielowarstwowe dzieło traktujące o powiązaniu jednostkowych losów z historią indyjskiego subkontynentu.
W 1988 roku ukazały się słynne "Szatańskie wersety". Zło współczesnej cywilizacji Zachodu przeciwstawione zostało tutaj złu fanatyzmu religijnego Wschodu. Książka w lutym 1989 roku ściągnęła na autora klątwę ajatollaha Chomeiniego połączoną z wyrokiem śmierci, co rozpętało furię nienawiści do pisarza wśród wyznawców islamu.

Jeden z najwybitniejszych polskich prozaików XX wieku. Nie ma raczej żadnych szans na Nobla, ale bez wątpienia byłby to laur zasłużony. "Ja jestem ostatni, co pamięta początek XX wieku" - mawia Tadeusz Konwicki, który był zarówno partyzantem antysowieckiego podziemia, jak i zaangażowanym marksistą, wreszcie - sceptycznym obserwatorem dziejów.
Każda kolejna książka Konwickiego wywoływała dyskusje. Sam o swoich dokonaniach literackich mówił z sarkazmem, a siebie samego zwykł określać jako "ohydną hybrydę na pograniczu dwóch światów: polskiego i rosyjskiego". Dla jego stylu, zwłaszcza gdy pisze "od siebie", najbardziej charakterystyczna jest jadowita ironia i dystans wobec opisywanej rzeczywistości.
Bohaterem książek Konwickiego bywa "zgniły inteligent znad Wisły" czy "warszawski hydraulik od prowincjonalnej epiki". Konwicki żongluje nastrojami, wątkami oraz konwencjami: "Zwierzoczłekoupiór" ma konwencję książki dla dzieci, "Nic albo nic" - kryminału z dreszczykiem, a "Kronika wypadków miłosnych" - romansidła.

*Jedna z najwybitniejszych współczesnych pisarek. Jej opowiadania skupiają się na relacjach międzyludzkich w codziennym życiu. Autorka dopiero od kilku lat tłumaczona na język polski. Nakładem WAB właśnie ukazał się kolejny tom jej prozy - "Za kogo ty się uważasz?". Kolejny z prezentowanych w zestawieniu twórców, któremu Nobel należy się od lat. *
Akcja większości jej prozy osadzona jest w południowo-zachodniej części stanu Ontario i często obraca się wobec z pozoru trywialnych i codziennych faktów i obserwacji otaczającej rzeczywistości. Laureatka Man Booker International Prize (2009).

Mimo że szwedzcy akademicy odcinają się od takich spekulacji, nie od dziś wiadomo, że Nobel literacki miewa charakter polityczny. Z tego powodu wysoko oceniane są akcje syryjsko-libańskiego poety Alego Ahmada Saida, piszącego pod pseudonimem Adonis.
W czerwcu zeszłego roku poeta, który na co dzień mieszka we Francji, odebrał niemiecką Nagrodę Goethego. W tym samym miesiącu opublikował w libańskiej gazecie "As-Safir" list otwarty do syryjskiego prezydenta Bashara Assada, wzywając go do zakończenia represji wobec opozycji. Zeszłoroczna "arabska wiosna" mogła też zwiększyć szanse mieszkającej we Francji algierskiej pisarki Assie Djebar.
Adonis od połowy lat 80. mieszka w Paryżu, gdzie jest przedstawicielem Ligi Państw Arabskich przy UNESCO. Jego utwory podejmują problematykę moralną i polityczną współczesnego człowieka. Tłumaczył na arabski poezję europejską.

Wybitny amerykański powieściopisarz, laureat nagrody Pulitzera, często nazywany następcą Williama Faulknera, od kilku lat wymieniany jest w ścisłej czołówce pisarzy, którzy otrzymają literackiego Nobla.
Powieści McCarthy'ego koncentrują się jak dotychczas wokół malowniczych epizodów historii Stanów Zjednocznych. Pisarz prezentuje romantyczną wizję Ameryki przełomu XIX i XX wieku. Kraj zaludniają szmuglerzy, włóczędzy, seryjni mordercy i postkolonialni pustelnicy.
Swoją baśń o Stanach, w których prawdziwa wolność przybiera często brutalnie anarchistyczne formy, pisarz rozwijał w "Dziecięciu bożym" i we "W ciemność", a także debiutanckim "Strażniku sadu", które w zeszłym roku trafiły do katalogu Wydawnictwa Literackiego.

Studiował fizykę i sztuki piękne, pracował jako inżynier w zakładach Boeinga, a pisarstwa uczył go sam Vladimir Nabokov. Uważany za czołowego przedstawiciela postmodernizmu w literaturze amerykańskiej.
Znakiem rozpoznawczym Pynchona stało się wierne oddawanie psychodelicznej atmosfery Ameryki znajdującej się jeszcze pod panowaniem hippisów i anarchistów. Tajemnicą pozostaje, ile w opisach tych doświadczeń własnych przeżyć autora.
Balansującego na granicy realności pisarza wymienia się na równi z najbardziej namacalnymi autorytetami amerykańskiej prozy. Niewidzialny Thomas sąsiaduje z Cormakiem McCarthym, Donem DeLillo i Johnem Barthem.

Achebe to wybitny nigeryjski pisarz, autor ponad 20 powieści, zbiorów opowiadań i poezji. Przewodnim motywem jego twórczości jest tworzenie pokoju w regionach, będących miejscem ciągłego kulturowego konfliktu.
Achebe uważany jest za ojca współczesnej literatury afrykańskiej i jednego z najwybitniejszych postkolonialnych pisarzy. Zajmuje się wpływem kolonializmu na afrykańskie społeczeństwa. Opisuje zderzenie kultur afrykańskiej i europejskiej, i będący następstwem tej kolizji upadek wartości.
Jest laureatem wielu nagród (m.in. Man Booker International Prize, Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich).

Według rankingu firmy bukmacherskiej Ladbrokes, na którym Adam Zagajewski znalazł się na 28. miejscu zestawiania, szansę na Nobla miała w tym roku także Olga Tokarczuk, która znalazła się na 89. pozycji.
Tokarczuk to jedna z najpopularniejszych i najczęściej czytanych polskich pisarek, laureatka wielu prestiżowych nagród, w tym nagrody Nike 2008 (za "Biegunów"). Należy do jednych z najczęściej tłumaczonych polskich pisarzy. Prawa do tłumaczenia jej książek, których sprzedażą zajmuje się Wydawnictwo Literackie, zostały sprzedane już do ponad dwudziestu krajów. Jej powieść "Dom dzienny, dom nocny" znalazła się na tzw. krótkiej liście nominowanych do Międzynarodowej Dublińskiej Nagrody Literackiej IMPAC.

Ostatni literacki Nobel dla Rosjanina to nagroda dla Josifa Brodskiego w 1987 roku. Być może więc za rok nagrodę dostanie inny twórca rosyjski? Czy szansę ma na przykład Wiktor Pielewin?
Stał się sławny dzięki rosyjskiej Nagrodzie Bookera za tom prozy "Niebieska latarnia" (1991). Jest autorem wielu książek, m.in.: "Mały palec Buddy" (1996), "Życie owadów" (1997), "Generation 'P'" (1999), "Święta księga wilkołaka" (2004), "Hełm grozy", "Empire V" oraz opowiadań wydanych w zbiorze "Omon Ra i inne opowieści".
W swoim kraju Pielewin jest tyleż popularny, co kontrowersyjny; w 2002 roku rosyjska organizacja młodzieżowa popierająca Władimira Putina ogłosiła listę pisarzy i książek "słusznych" i "niesłusznych" - nazwisko Pielewina otwiera tę drugą.

Jedna z najpopularniejszych pisarek kanadyjskich, druga - obok Alice Munro - reprezentantka tego kraju w niniejszym zestawieniu. Debiutowała w 1961 roku zbiorem poezji "Podwójna Persefona", potem wydawała kolejne tomy wierszy i w swojej ojczyźnie ceniona jest przede wszystkim jako poetka.
Jednak międzynarodowy rozgłos zyskała jako powieściopisarka. Ma w swym dorobku ponad trzydzieści książek; są to powieści, opowiadania, tomy poezji, studia krytycznoliterackie. Jej książki zostały przetłumaczone na wiele języków. W Polsce ukazały się m.in. "Pani wyrocznia", "Zbójecka narzeczona", "Okaleczenie ciała", "Opowieść Podręcznej", "Kobieta do zjedzenia".
Jej twórczość postrzegana jest jako swoista kronika przemian obyczajowych, a także jako odpowiednik amerykańskiej powieści uniwersyteckiej.

Urodzony w 1933 roku najwybitniejszy współczesny poeta, eseista i powieściopisarz koreański o ogromnym dorobku (szacowanym na 120-150 książek) i niezwykłej biografii. Przed zakończeniem wojny koreańskiej wstąpił do klasztoru buddyjskiego, zostając z czasem głównym mnichem w świątyniach Jondung-sa i Haein-sa.
W roku 1962 porzucił wspólnotę buddyjską. Lata 1963-1966 to w jego życiu okres nihilistycznych manifestów, kryzysy i próby samobójcze, bezsenność i nadużywanie alkoholu. Rok 1973 przynosi kolejny zwrot: Ko Un angażuje się w bieżące wydarzenia polityczne, występując przeciwko władzom i włączając się w walkę o prawa człowieka. Wielokrotnie aresztowany, spędza dłuższe okresy w więzieniach, gdzie jest torturowany. Po otrzymaniu w 1980 wyroku dożywotniego więzienia w dwa lata później zostaje ułaskawiony i zwolniony. Omal nie traci życia podczas głośnej masakry w Kwangju w maju 1982 roku.
Osiedlenie się w 1984 roku na wsi w Ansong z świeżo poślubioną żoną Lee Sang-Hwa otwiera nowy, niezwykle płodny okres w życiu pisarza. Ogłasza on liczne tomy wierszy, powieści i esejów, pierwszą serię "Dzieł zebranych" (20 tomów), autobiografię w 5 tomach, piętnastotomową edycję klasycznego dzieła Dziesięć tysięcy istnień.

Jeden z najpopularniejszych pisarzy współczesnych, w dodatku twórca literatury sensacyjnej, a więc bez realnych szans na Nobla. A jednak nieco prowokacyjnie umieszczamy autora "Krawca z Panamy" w niniejszym zestawieniu. Jak uważacie, czy twórcy literatury popularnej również powinni być brani pod uwagę przez szwedzką Akademię?
John le Carre to pseudonim Davida Cornwella. Angielski pisarz powieść sensacyjną wyniósł do rangi wybitnej literatury. Klasyk oryginalnej powieści szpiegowskiej łączącej sensacyjną intrygę z walorami literackimi. Międzynarodową sławę przyniosła mu książka Ze śmiertelnego zimna. Kolejne powieści, m.in. "Perfekcyjne morderstwo" i światowy bestseller "Russia House", weszły do kanonu gatunku.

Oczywiście, jak zwykle, rankingi bukmacherów, przewidywania krytyków, literaturoznawców, dziennikarzy i czytelników swoją drogą, a decyzja szwedzkiej Akademii - swoją.
W tym roku zwyciężył Mo Yan i, choć decyzja ta budzi wiele kontrowersji, nie jest wielkim zaskoczeniem. Niemniej, lista wybitnych, utalentowanych i zasługujących na Nobla jest coraz dłuższa. W zestawieniu można by, a nawet powinno się uwzględnić także takich autorów, jak Ismail Kadare, Darcia Maraini, Cees Nooteboom, Bob Dylan, Don DeLillo, Juan Marse, Peter Handke, E.L Doctorow czy Javier Marias, którzy również mieli wielką szansę na otrzymanie tak prestiżowego wyróżnienia.
*Wybór i opracowanie: Grzegorz Wysocki, ksiazki.wp.pl. Na podst. PAP, Wikipedia, mat. od wydawców i innych.*