Mario Vargas Llosa - twórczość

Historia amazońskiego plemienia Macziguengów i ważnej roli, jaką pełnili w nim gawędziarze - wędrowni opowiadacze, przekaziciele wieści codziennych, a także legend i symboli, będących fundamentem istnienia ukrytej przed światem społeczności.

Powieść to jednocześnie rekonstrukcja losów przyjaciela z lat studiów - Żyda, Saula Zuratasa, etnologa, który próbując odnaleźć dowody na istnienie maczigueńskich gawędziarzy, w końcu sam przemienił się w jednego z nich.

Llosa prowadzi nas przez świat szamańskich praktyk, znachorów i czarowników. Snuje opowieści o księżycu, wykradaniu kosmyków włosów, o tym jak leczyć członek ukąszony przez osę i o tym... jaki amulet nosi w portfelu. Pełno tu mitów, zjawisk nadprzyrodzonych, legend, rytuałów i magii.

Gawędziarz to także opowieść Llosy o sobie samym. O wyprawach do dżungli amazońskiej, o przyjaciołach, pracy uniwersyteckiej, badaniach lingwistycznych, programie telewizyjnym pt. „Wieża Babel”, dla którego robił wywiady z Borgesem, Sábato, Miłoszem. To powieść o tym, jak opowiadać historię.

Ukazaniu się tej książki w 1962 roku towarzyszyła atmosfera skandalu. Pisarza oskarżono o stworzenie fałszywego wizerunku szkoły wojskowej Leoncio Prado w Limie, a książkę publicznie palono. Mimo to Miasto i psy stały się jednym z najgłośniejszych debiutów, zapoczątkowując zainteresowanie literaturą iberoamerykańską na świecie.

Kadeci o wdzięcznych imionach Jaguar, Boa, Poeta, Cava umilają sobie internatowe życie, rżnąc w karty, wykradając nauczycielowi testy, przemycając papierosy, prowadząc rozwiązłe życie seksualne, opowiadając sobie o dziewczynach oraz upijając się w melinie pewnego cwaniaka. Ale jeden z chłopców, zwany Niewolnikiem, nie będzie mógł się dostosować i stanie się ofiarą kolegów.

Miasto i psy to bezlitosne obnażenie prawdy o instytucji wojska, wynikające z bolesnych doświadczeń autora. Opowieść o fali, rygorze, hierarchii oraz buncie młodych kadetów, tworzących w ramach odwetu własne, równie drastyczne prawa i zasady. Konflikty rozgrywające się za murami elitarnej szkoły ukazują anachronizm społeczeństwa, stanowią bezlitosną krytykę kastowości, tyranii i demaskują mit brutalnego macho.

W książkę zostały wpisane wątki autobiograficzne, dotyczące nie tylko traumatycznych przeżyć szkolnych, ale także nieznanego ojca, roli matki, przeprowadzki do Limy, poczucia obcości i pierwszych miłości pisarza.

Wielowarstwowość i wielogłosowość, kontrapunkt współczesnej historii, polityki i obyczajowości, umiejętność kontrastowania fabuły i wirtuozeria formalna sprawiają, że książka należy do najważniejszych utworów prozatorskich XX wieku. W Polsce pod koniec lat siedemdziesiątych powieść ta należała do najchętniej czytanych i komentowanych, szczególnie w kręgach inteligencji opozycyjnej, szukającej w niej odniesienia dla lepszego zrozumienia mechanizmów świadomości własnej sytuacji i nasilającej się walki politycznej. To także wielki fresk społeczeństwa peruwiańskiego poddanego ciśnieniu dyktatury generała Odria, bezlitosna analiza mechanizmów przemocy, konformizmu i najrozmaitszych form zniewolenia.

O takim skandalu nikt jeszcze w rodzinie Maria nie słyszał. Młody, niedoświadczony student dziennikarstwa zakochuje się nie dość, że we własnej ciotce, to jeszcze starszej o kilka lat rozwódce. Julia jest piękna, dojrzała i choć szuka dla siebie bardziej odpowiedniego kandydata na męża, traci głowę dla młodziutkiego chłopca. Kolejne odsłony zakazanego romansu przeplatane są odcinkami opowieści radiowych, które zawsze kończą się w najciekawszym momencie.

Powieść to majstersztyk nurtu „lekkiego”, wirtuozerski popis autoironii, a zarazem perfekcyjny komentarz do popkultury i jej recepcji. Kiedy powieść ukazała się po raz pierwszy, wzbudziła sporo kontrowersji, do czego niewątpliwie przyczyniły się wyraźne aluzje autobiograficzne Vargasa Llosy. Kilka lat później uwieczniona na jej kartach pierwsza żona autora, udręczona prasową nagonką, wydała tekst Czego Varguitas nie powiedział, w którym przedstawiła własną wizję wydarzeń.

W małej indiańskiej wiosce położonej w Andach gwałt jest czymś codziennym. Porwania, zbrodnie i terror Świetlistego Szlaku rujnują kraj, choć rzekomo mają zbudować nowy, sprawiedliwy świat.

Policjant Lituma wraz ze swoim pomocnikiem Tomasitem przebywają na posterunku w andyjskiej wiosce Naccos, stale zagrożeni napadem maoistowskich bojowników Świetlistego Szlaku. Usilnie starają się znaleźć odpowiedzialnych za śmierć trzech zaginionych w kopalni osób, konfrontując się z wrogo nastawionymi i nieufnymi mieszkańcami okolic oraz bywalcami knajpy Dionisia i jego żony Adriany, uznawanej za czarownicę. Jako kontrapunkt dla brutalnej rzeczywistości pojawia się opowiadana podczas bezsennych nocy historia o starej miłości Tomasita do Mercedes, dziwki, którą wybawił od tortur swego szefa.

Indiańskie wierzenia, wróżby z liści koki, pojawiający się groźny pishtaco i duch muki, dodają kolorytu i komplikują śledztwo policjantów. Książka ma cechy reportażu, odkrywa nędzę peruwiańskiej prowincji, gdzie nie dociera demokracja, prawa człowieka nie istnieją, gdzie panuje zwyrodnienie i przemoc, a jedynym rozwiązaniem jest karabin maszynowy.

Życie Ricarda wyglądałoby zupełnie inaczej, gdyby jako nastolatek nie poznał niegrzecznej dziewczynki. Wtedy jeszcze nie wiedział, że to pierwsze spotkanie nieodwracalnie naznaczy jego los. Przez niemal pięćdziesiąt lat ukochana będzie bez uprzedzenia pojawiać się i równie niespodziewanie znikać z jego życia. Każdy jej powrót – w Limie, Paryżu, Londynie, Tokio i Madrycie – zbiegnie się z odsłoną kolejnej sceny w dziejach najnowszej historii świata. Femme fatale, jak tajemniczy demiurg, najwyraźniej decyduje o życiu Ricarda, a może nawet o losach całego wszechświata...

Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki to historia pewnej miłości: inspirującej, toksycznej i perwersyjnej, która nadaje życiu sens, a zarazem bezlitośnie go odbiera. Mario Vargas Llosa w najnowszej powieści dowodzi, że znakomicie czuje się w każdej konwencji literackiej. W mistrzowski sposób snuje opowieść, która przestaje być zwykłym romansem, nie tracąc nic z nieuchwytnej atmosfery miłości.

Pewnego dnia w andyjskiej miejscowości pojawia się dziwny nieznajomy. Kupuje ziemię, a dom, który zbuduje - pomaluje na zielono. Tubylców zaskakuje obszerny salon i sześć małych pokoików na górze, a także zamówione wyposażenie składające się z tuzina łóżek, sześciu umywalek, sześciu luster i tyluż nocników. Pojawiają się podejrzenia i plotki, aż pewnego dnia ksiądz García zagrzmi podczas niedzielnej mszy, że nad Piurą unosi się moralne zagrożenie. Jednak to, co dla jednych jest symbolem zła i celem świętej wojny, dla innych przybytkiem zakazanych uciech, a dla wielu zwykłą knajpą, dla dwojga ludzi stanie się azylem wielkiej miłości.

Liczba gwałtów popełnianych przez żołnierzy Sił Lądowych Peru rośnie zatrważająco. By oczyścić dobre niegdyś imię armii i zapanować nad wstydliwymi występkami, dowództwo powierza Pantaleonowi misję utworzenia specjalnego oddziału Służby Wizytantek. Pantaleon Pantoja, znany z niezwykłej dyscypliny i oddania służbie, organizuje perfekcyjnie działającą machinę frywolnego przemysłu. Z pełnym oddaniem i zaangażowaniem dopracowuje szczegóły, które usprawnią działanie gotowych do pełnego poświęcenia kobiet. A wszystko pod klauzulą ścisłej tajemnicy wojskowej.

Jedna z najzabawniejszych i równocześnie najbardziej gorzkich powieści Llosy. Pod przykrywką lekkiej satyry autor przemycił refleksje kompromitujące nie tylko armię, ale i system sprawowania władzy. Czy tylko w Peru?

Po formalnych eksperymentach, jakie złożyły się na Zielony dom, po udanej próbie polifonicznego przedstawienia peruwiańskiej rzeczywistości w Rozmowie w Katedrze, trzecia z kolei wielka powieść Maria Vargasa Llosy, Wojna końca świata, jest mistrzowską w formie, w pełni dojrzałą epopeją. Osnuta na tle autentycznych postaci i wydarzeń (powstanie, działalność i upadek jednej z chiliastycznych sekt dziewiętnastowiecznej Brazylii), przedstawia apokaliptyczną - również w znaczeniu cyklicznej symboliki dziejów - wizję świata i człowieka.

Kiedy w makabryczny sposób zamordowany zostaje młodziutki śpiewak boler, tropem zbrodniczej zagadki podąża dwójka nietypowych policjantów. Silva, mistrz dedukcji, który potrafi skłonić do mówienia najbardziej opornych milczków, oraz Lituma, poznający arkana policyjnej sztuki asystent o bogatej wyobraźni. Cóż jednak może uczynić przedstawiciel władzy wobec siły miłości, szaleństwa i namiętności, nawet jeśli ucieleśnieniem jego obsesji jest znacznie starsza mężatka o rubensowskich kształtach?

Kto zabił Palomina Molero? jest nietypową powieścią detektywistyczną, w której zapadłe mieściny Peru tętnią namiętnością, zakazana miłość prowadzi do zbrodni, a rozwiązywanie zagadki to subtelnie poprowadzona dyskusja o istocie zła i kłębowisku uczuć.

Don Rigoberto, miłośnik erotycznego malarstwa, wyznawca pedantycznych praktyk higienicznych, amator seksualnych fantazji, znajduje w swej drugiej małżonce, donii Lukrecji, nader pojętną partnerkę. Pomna niewdzięcznej roli przypisywanej macochom, donia Lukrecja stara się pozyskać względy pasierba.

Małżeński świat miłości bez uprzedzeń i ograniczeń zostaje poddany przez dziecko ciężkiej próbie. Uosobienie niewinności może się okazać uosobieniem grzesznego zła. Zależy to tylko i wyłącznie od tego, w które oszustwo uwierzymy.

Dona Lukrecja, wygnana z domu w niesławie, pisze do męża wymyślne listy miłosne. Przyczyna jej hańby, pasieb Fonsito, knuje intrygę, dzięki której ojciec i macocha mają ponownie zamieszkać razem. Nawet trzeźwa obserwatorka, służąca Lukrecji, Justyniana, daje się powoli wciągnąć w przemyślaną grę chłopca. Vargas Llosa po raz kolejny daje upust niezwykłej fantazji i niezaprzeczalnemu poczuciu humoru w kreśleniu portretów swoich nieco dziwacznych postaci.

Urania Cabral wraca do Dominikany po trzydziestu latach, choć obiecała, że nigdy tego nie uczyni. Jej wspomnienia przenoszą czytelnika w czasy, gdy w Republice Dominikańskiej rządził Rafael Trujillo. To właśnie ostatnie dni dominikańskiego dyktatora są osnową najnowszej książki Maria Vargasa Llosy. Czytelnik poznaje przerażającą machinę terroru, staje oko w oko z okrutnym tyranem, którego krwawe rządy zakończyła śmierć z rąk zamachowców.

Powieść o utopii - społecznej i artystycznej - której pojecie miało duże znaczenie w klimacie dziewiętnastowiecznej Europy.

Jedna z głównych bohaterek jest żyjąca w pierwszej połowie XIX w. Flora Tristan, która była związana z ówczesnymi ruchami utopijnymi (Saint-Simon, Fourier), ale również miała wiele własnych, oryginalnych koncepcji. Walczyła o prawa kobiet i próbowała włązyć walkę z dyskryminacja do politycznych celów ruchów utopijnych. W pewnym sensie była wielka pionierka feminizmu.

Była również babka Paula Gauguina, drugiego bohatera ksiąki, który na swój sposób także był utopista, nie społecznym, ale działająym w sferach artystycznych. Wierzył w społeczeństwo opierająe się na pięknie, w którym to społeczeństwie sztuka nie będzie się ograniczała do malej grupy twórców, krytyków i kolekcjonerów, ale będzie powszechna działalnością. Wierzył, ze cos takiego ma miejsce w społeczeństwach prymitywnych, i dlatego osiadł na Tahiti, gdzie chciał znaleźć raj na ziemi.