Literacka Nagroda Nobla 2012 dla Mo Yana!

*Laureatem Literackiej Nagrody Nobla został chiński pisarz * Mo Yan za "wizyjny realizm łączący opowieści ludowe, historię i współczesność".
* Mo Yan urodził się w 1956 roku w Chinach. W wieku dwudziestu lat wstąpił do Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, gdzie pełnił funkcje oficera ochrony, instruktora politycznego i oficera propagandy.
Na kolejnych stronach piszemy więcej na temat tegorocznego laureata, a także historii i zasad przyznawania literackiego Nobla.
*Zobacz także:* obszerne zestawienie pisarzy, których w tym roku uważaliśmy za największych faworytów do Nagrody!*
* Literacka Nagroda Nobla: fakty, liczby, ciekawostki.*

W 1981 roku opublikował swoje pierwsze opowiadanie. Mo Yan jest pisarzem znanym i uznanym nie tylko w Chinach. Zagraniczna krytyka zgodnie uważa go za największy talent współczesnej literatury chińskiej.
Mo Yan równoważy czarnowidztwo i pesymizm głęboką miłością do swojego kraju i jego mieszkańców oraz mistrzowskim stylem.

Zanim w 2000 roku Akademia Szwedzka przyznała Literacką Nagrodę Nobla Gao Xingjianowi, Mo Yan był uważany przez znawców chińskiej literatury za najpoważniejszego kandydata do tego tytułu.
Adaptacja jego powieści "Klan czerwonego sorga" była reżyserskim debiutem Zhanga Yimou ("Czerwone sorgo").

W Polsce ukazały się do tej pory powieści Mo Yana: "Obfite piersi, pełne biodra" oraz "Kraina wódki" .
Obie opublikowało wydawnictwo WAB. Powieści przełożyła na język polski Katarzyna Kulpa.

Obfitymi piersiami i pełnymi biodrami natura obdarza kobiety z rodziny Shangguan, mieszkającej w małej chińskiej wiosce, w prowincji Shandong. Od obfitych piersi i matczynego mleka uzależniony jest narrator powieści, długo wyczekiwany syn, brat ośmiu starszych sióstr.
Losy rodziny ukazane są na tle wydarzeń historycznych, począwszy od Powstania Bokserów w 1900 roku, poprzez upadek dynastii Qing, inwazję japońską, walki Kuomintangu z komunistami, "rewolucję kulturalnąâ€, aż do reform gospodarczych. Na prowincji życie toczy się jednak obok wielkich przemian, rządzą tam najprostsze instynkty, a podstawową wartością jest przetrwanie.

W powieści "Obfite piersi, pełne biodra" wszystko jest trochę oderwane od rzeczywistości, pełne makabrycznych zdarzeń i wynaturzonych postaci, ocierające się o magię - a jednocześnie opisane prostym, niezwykle obrazowym językiem, przesycone ironią i czarnym humorem.
Zręczność stylistyczna i wybujała fantazja Mo Yana powodują, że lektura wciąga na długo - jest to jedna z tych książek, które czyta się zachłannie, mimo że ogłuszają, wyprowadzają z równowagi.

Pierwsza przetłumaczona na język polski powieść jednego z najbardziej cenionych współczesnych pisarzy chińskich. Miejscem akcji jest odległa kraina Chin - Alkoholandia. Zostaje tam oddelegowany z Pekinu śledczy Ding Gou'er w celu zbadania zagadki praktyk kanibalistycznych, których rzekomo dopuszczają się funkcjonariusze partyjni.
Odurzony najznakomitszymi trunkami, ulegając namowom swych nad wyraz gościnnych gospodarzy detektyw żyje na granicy snu i rzeczywistości.

Detektyw nie wie, czy podane podczas wystawnego obiadu złotoskóre niemowlę w sosie sojowym jest prawdziwe, czy jedynie na prawdziwe wygląda. Wplątany w intrygę miłosną, odarty ze złudzeń bezradnie szuka wyjścia z tego labiryntu iluzji. Równolegle z trwającym śledztwem poznajemy korespondencję między pisarzem Mo Yanem a Li Yidou, doktorantem alkohologii, który wysyła swemu mistrzowi odważne opowiadania, w zaskakujący sposób pozwalające rozwikłać prowadzone dochodzenie. Bogactwo powieści stanowią niezwykłe postaci.

Każdego roku we wrześniu członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600-700 tajnych formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje należy zgłaszać do 31 stycznia następnego roku. W lutym Komitet tworzy listę nominowanych i przekazuje Akademii do zatwierdzenia. W kwietniu Komitet wybiera ok. 15-20 kandydatów do Nagrody.
W maju lista zostaje zawężona do zaledwie pięciu kandydatów. Pomiędzy czerwcem a sierpniem członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów, by we wrześniu nad nią dyskutować.
Na zdj. Peter Englund, pisarz i historyk, który od 1 czerwca 2009 jest stałym sekretarzem Akademii.

Wybór laureata następuje w październiku, a 10 grudnia w Sztokholmie odbywa się uroczysta ceremonia wręczenia Literackiej Nagrody Nobla.
W październikowym głosowaniu biorą udział członkowie Akademii. Dokładny termin jest ustalany i podawany odpowiednio wcześniej do wiadomości. Każda osoba uprawniona do głosowania podaje sekretarzowi karteczkę z nazwiskiem kandydata. Obowiązuje bezwzględna większość głosów. W przypadku niewyłonienia zwycięzcy, głosowanie jest powtarzane.

Alfred Nobel wskazał Akademię Szwedzką, jako organizację, która przyznaje nagrodę jego imienia. Założona przez Gustawa III w 1786 roku Akademia składa się z osiemnastu członków (szwedzcy pisarze, filolodzy i historycy). Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.
Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Otrzymali je także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, poprzedni laureaci Nagrody oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju.
Nominacja do nagrody ujawniane są dopiero po 50 latach. Tym samym wszelkie „giełdy nazwisk” faworytów do nagrody czy informacje o tym, kto w danym roku minął się o włos z wyróżnieniem, są jedynie spekulacjami.
Na zdj. Akademia Szwedzka.

Na zakończenie przypominamy jeszcze, którzy polscy pisarze otrzymali dotychczas Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury:
1905 - Henryk Sienkiewicz - za "wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu" 1924 - Władysław Reymont - za Chłopów, wybitny epos narodowy 1980 - Czesław Miłosz - za całokształt twórczości 1996 - Wisława Szymborska - za "poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości".

Trudno powiedzieć, czy pisarki miały po prostu (dużo) mniej szczęścia, mniej talentu, a może członkowie Akademii są, a raczej byli, wrednymi seksistami. Faktem jest, że laureatek literackiej Nagrody Nobla było do tej pory zaledwie 12, z czego sześć już po 1990 roku. Pisarze-mężczyźni triumfowali 95 razy.
Pierwszą kobieta, która otrzymała literackiego Nobla była szwedzka pisarka Selma Lagerlof nagrodzona już w 1909 roku. Laureatki z kolejnych lat to kolejno Grazia Deledda (1926), Sigrid Undset (1928), Pearl Buck (1938), Gabriela Mistral (1945), Nelly Sachs (1966), Nadine Gordimer (1991), Toni Morrison (1993), Wisława Szymborska (1996; na zdj.), Elfriede Jelinek (2004), Doris Lessing (2007), Herta Mueller (2009).