Lista wszystkich list. 20 największych arcydzieł wszech czasów

Na świecie powstały już setki najróżniejszych list, zestawień i rankingów, z których każdy ma być tym jedynym, najtrafniejszym, najbardziej reprezentatywnym i ostatecznym. W tej mnogości trudno się odnaleźć.* A gdyby tak stworzyć "listę wszystkich list", czyli zestawienie, w którym połączymy wszystkie najważniejsze rankingi i topy wszech czasów?*
Właśnie na taki pomysł wpadł autor serwisu internetowego "5000 Best..." ("5000 najlepszych..."), w którym zebrano w jednym miejscu najlepsze filmy, strony www czy właśnie książki. Na kolejnych stronach prezentujemy 20 największych arcydzieł wszech czasów. Lista najlepszych książek świata powstała na podstawie wielu innych, głównie anglojęzycznych, podsumowań tego rodzaju.
Które tytuły na całym świecie uważane są za niekwestionowane arcydzieła? Które znalazły się w pierwszej dziesiątce, a które na samym podium? Których waszym zdaniem zabrakło, a które zupełnie niesłusznie zajęły tak wysokie pozycje?

Pierwszą dwudziestkę zestawienia najlepszych literackich klasyków otwiera słynna powieść Fiodora Dostojewskiego (1821-1881), niedoścignionego mistrza prozy psychologicznej. Autor takich arcydzieł, jak "Idiota", "Bracia Karamazow" i "Biesy" najbardziej znany i ceniony na świecie jest właśnie dzięki "Zbrodni i karze".
Głównym bohaterem powieści jest Rodion Raskolnikow, 23-letni student prawa, chłopak zbuntowany przeciw porządkowi świata, który według niego nie jest logiczny. Rozum doprowadza młodego człowieka do zbrodni - według Raskolnikowa normy moralne sprzeczne są z elementarnym rachunkiem i nie dotyczą w równym stopniu wszystkich.
Sam stawia się ponad nimi, jednak dokonane przez niego brutalne morderstwo podważa jego wiarę we własne siły i predyspozycje. Wyczerpany psychiczne, rozdarty wewnętrznie, nękany przez gorączkę i majaki przestaje panować nad swoimi czynami. Tymczasem krąg podejrzeń coraz bardziej zawęża się wokół niego...

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Arcydzieło literatury fantasy, absolutna klasyka gatunku i fabularny wstęp do "Władcy Pierścieni", jedno z najważniejszych i najpopularniejszych dzieł Tolkiena.
Baśniowy, przemyślany w najdrobniejszych szczegółach fantastyczny świat oraz barwne postaci i ich wspaniałe przygody. Bohaterem jest tytułowy hobbit, "istota większa od liliputa, mniejsza jednak od krasnala", pełen życzliwości dla świata, dobroci, nieskory do męstwa, a przecież odważny, poczciwy, a przecież sprytny. Autor szuka w swej powieści odpowiedzi na podstawowe pytania o źródła dobra i zła.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Książka błyskawicznie stała się bestsellerem, natychmiast znalazła też uznanie w oczach krytyki i to już niedługo po premierze w 1960 roku. Rok później książka otrzymała Nagrodę Pulitzera, a wkrótce nakręcono na jej kanwie film, który również stał się klasyką.
Lata trzydzieste XX wieku, małe miasteczko na południu USA. Atticus Finch, adwokat i głowa rodziny, broni młodego Murzyna oskarżonego o zgwałcenie biednej białej dziewczyny Mayelli Ewell. Prosta sprawa sądowa z powodu wszechobecnego rasizmu, urasta do rangi symbolu.
W codziennej walce o równouprawnienie czarnych jak echo powraca pytanie o to, gdzie przebiegają granice ludzkiej tolerancji. "Zabić drozda" to wstrząsająca historia o dzieciństwie i kryzysie sumienia. Poruszająca opowieść odwołuje się do tego, co o życiu człowieka najcenniejsze: miłości, współczucia i dobroci. Powieść, nazywana przez autorkę "love story", została przetłumaczona na kilkanaście języków i dzisiaj jest uważana za arcydzieło literatury amerykańskiej.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Miasto nie może sobie poradzić z bandami mordujących i gwałcących wyrostków. Ale pełna makabra zaczyna się, gdy sąd i policja biorą stronę bandytów i zapewniają im bezkarność. Poznaliśmy to na własnej skórze. Kiedy skóra nam cierpnie przy wyczynach 15-letniego Alexa i jego młodocianych zwyrodnialców, zadajemy sobie pytanie: czy to jest realne?
Chociaż cenzura przez wiele lat prowadziła wojnę z "Mechaniczną pomarańczą", do jej sławy przyczynił się kultowy film Stanleya Kubricka. Anthony Burgess stworzył dla tej powieści osobny język. Przekład Roberta Stillera to nie tylko brawurowy popis wynalazczości językowej. To coś przerażająco realnego: istnieje szansa, że takim językiem Polacy będą rzeczywiście mówić.
Nie to jest w "Mechanicznej pomarańczy" najokropniejsze, co jej bohaterowie wyczyniają, lecz to, co się przy tym dzieje w ich tylko pozornie ludzkiej świadomości. Książka skreślona z listy lektur w wielu amerykańskich stanach, np. w Massachusetts (1977) i Colorado (1976) za wulgarny język. Usunięto ją też z bibliotek szkolnych w Alabamie (1982).

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Rok 1861. Czas wojny secesyjnej - Ameryka przechodzi głębokie wewnętrzne przemiany, które na zawsze zmienią jej obraz. Świat Południa, wielkich plantacji, możnych panów i czarnoskórych niewolników odchodzi w zapomnienie, pochłaniany przez industrialną, nastawioną na przemysł rzeczywistość. Scarlett O'Hara, córka zamożnego plantatora bawełny z Georgii, ma zaledwie szesnaście lat, jednak jej duma, upór i energia wydają się nie znać granic. Kiedy jej ukochany Ashley Wilkes zaręcza się z inną kobietą, Melanią, dziewczyna na złość jemu i sobie wychodzi za mąż za jej brata.
Jej małżeństwo nie trwa jednak długo, małżonek rychło umiera, zaś Scarlett sama musi dać sobie radę z przytłaczającą rzeczywistością. Życie południowców staje się nieustającą walką o byt...

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Miała to być pierwsza powieść Gabriela Garcii Marqueza. Dzięki swym dziadkom znał od dziecka historię Macondo i dzieje rodziny Buendia, prześladowanej fatum kazirodztwa.
Świat, w którym rzeczy nadzwyczajne miały wymiar szarej codzienności, zwyczajność zaś przyjmowana była jak zjawisko nadprzyrodzone, świat bez czasu, gdzie wiele rzeczy nie miało jeszcze nazw, był też jego światem.
Potrzebował aż dwudziestu lat, by wreszcie spisać te rodzinne opowieści z całym dobrodziejstwem i przekleństwem odniesień biblijnych, literackich, politycznych; uświadomił nam, że plemiona skazane na sto lat samotności nie mają już drugiej szansy na ziemi.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Jedna z najwybitniejszych powieści amerykańskich XX wieku, a zarazem najsłynniejsza powieść o II wojnie światowej. Utrzymana w poetyce czarnego humoru, ukazuje bezsens wojny i armii jako instytucji, wyśmiewa mechanizmy społeczne rządzące się logiką absurdu.
Jej bohaterowie to zbiorowisko wariatów, fanatyków, idiotów i oportunistów, ale nade wszystko ludzi, którzy pragną jednego - by przeżyć.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Książka opowiada o dwudniowej odysei Holdena Caulfielda, zbuntowanego nastolatka, który w przeddzień Bożego Narodzenia ucieka ze szkoły i błądzi po ulicach Nowego Jorku.
Holden nie zgadza się na świat dorosłych, w którym dostrzega tylko fałsz i zwyrodnienie - jak Piotruś Pan nie chce być dorosłym, ponieważ tylko dziecko jest dla niego uosobienie niewinności i autentyzmu.
W latach 1961-1982 książka była zakazana w szkołach i amerykańskich bibliotekach.Książka wzbudza kontrowersje z powodu wulgarnego języka, nawiązań seksualnych, dewaluację wartości rodziny, promocję alkoholu, papierosów i rozwiązłości.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Jedna z najważniejszych powieści amerykańskich XX wieku, amalgamat realizmu, surrealizmu i podań ludowych.
Ta wyrafinowana artystycznie groteska ukazuje doświadczenia bezimiennego, czarnoskórego narratora zagubionego studenta na murzyńskiej uczelni na Południu, pracownika fabryki w Nowym Jorku, lewicowego działacza społecznego, który powoli zmierza ku samopoznaniu.
Ellison w brawurowy sposób wyszydza wszelkie rozpowszechnione w USA stereotypy na temat wzajemnych odniesień ludzi odmiennych ras.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Lwa Tołstoja zawsze interesowały wielkie uczucia i namiętności, tajemnice ludzkiej egzystencji oraz problemy etyczne. "Anna Karenina" jest jedną z najpopularniejszych powieści w literaturze światowej, zaś tytułowa bohaterka należy do niezapomnianych postaci literackich. . Ponadczasowa powieść o uczuciu, które od początku było skazane na potępienie.
Anna Karenina wiedzie dostatnie, stabilne i nieco nudne życie u boku dużo starszego męża. Piękna młoda kobieta spełnia się jako matka, ale nie stroni też od przyjęć, jest uwielbiana na petersburskich salonach. Spokój znika wraz z pojawieniem się hrabiego Wrońskiego, który wprowadza w życie Anny namiętność, jakiej nigdy nie zaznała. I zniszczenie, którego nie da się cofnąć...
Pierwsze książkowe wydanie "Anny Kareniny" czytelnicy przyjęli entuzjastycznie. Powieść pokazywała bez osłonek to, o czym nawet nie wypadało myśleć - nieposkromione żądze i namiętności. Po mistrzowsku wykreowani bohaterowie - Anna, Wroński, Kitty, Lewin - fascynują psychologicznym realizmem; budząc wciąż żywe emocje, utrwalają w pamięci czytelników swe wizerunki, chociaż od czasu ich narodzin minęło ponad sto lat.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

"Na wstępie muszę wyznać ze skruchą, że byłam do tej książki, nomen omen, uprzedzona. Czytać ckliwe romansidło dla sfrustrowanych pensjonarek? Szkoda czasu! Tyle ciekawszych, bardziej wartościowych, mniej przewidywalnych książek dookoła, a życie takie krótkie! Dzięki uporowi znajomych, które okrzyknęły mnie profanką, postanowiłam jednak spróbować. I przepadłam. Wprost nie mogłam się oderwać od lektury, dopóki nie dojechałam do ostatniej kropki. Uprzedzenia okazały się całkowicie bezpodstawne" - pisze Agnieszka Chojnowska (WP.PL).
"Duma i uprzedzenie" była przebojem literackim wiosny 1813 roku, ale także w XXI wieku zachwycają się nią wciąż nowe pokolenia czytelniczek. Historia Elizabeth Bennet i pana Darcy'ego to historia przezwyciężania dumy i uprzedzeń obojga bohaterów, ich dojrzewania do porozumienia i szczerej miłości. Pisarka podważa w powieści wiarę w miłość od pierwszego wejrzenia i ostrzega tych, którzy w takową uwierzą. Ostrzega też przed konsekwencjami przyjęcia "prawdy od pierwszego wejrzenia", uznania czegoś od razu, bez poznania uczuć i motywów osądzanego.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

"Grona gniewu" to nie tylko lekcja historii, ale przede wszystkim znakomita proza. Rozgrywająca się na przełomie lat 20. i 30. XX wieku historia amerykańskiej rodziny Joadów, którzy w czasach wielkiego kryzysu decydują się opuścić rodzinną Oklahomę pogrążoną w trudnej sytuacji ekonomicznej i w poszukiwaniu pracy, jak wielu innych mieszkańców południowych stanów Ameryki, migrują do Kalifornii.
Na miejscu okazuje się jednak, że nie ma ona nic wspólnego z mlekiem i miodem płynącą krainą znaną im z reklamowych folderów. Tam też panuje bezrobocie, a miejscowi są wrogo nastawieni do przybyszów odbierających im ostatnie miejsca pracy.
Kontrowersyjna fabuła podkreślająca wyzysk amerykańskich farmerów i ich wykorzenienie, a także zagrożenia, jakie niesie ze sobą kapitalizm, spowodowały, że przez pewien czas zakazano rozpowszechniania powieści. W 1940 roku "Gronom gniewu" przyznano Nagrodę Pulitzera, w tym samym roku John Ford nakręcił na ich podstawie film, w którym w jednej z głównych ról wystąpił Henry Fonda.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Uniwersalna opowieść o walce ze złem, osadzona w realiach całkowicie wykreowanego, ale jakże bogato i szczegółowo opisanego świata, która znalazła drogę do serc czytelników na całym świecie, również w Polsce.
Powieść ukazała się w latach 1954-1955 w Wielkiej Brytanii, gdzie zdobyła wielką popularność, ale szybko stała się jednym z największych arcydzieł fantasy na całym świecie. Dzieło rozsławione także dzięki trzyczęściowej trylogii filmowej w reżyserii Petera Jacksona.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

"Jest to pozycja bardzo wymagająca i momentami zupełnie gubiłem się w tym, co czytam. Jednak po przeanalizowaniu jej na zajęciach literatury amerykańskiej na uczelni stwierdziłem, że to książka genialna w swej zawiłości" - pisze nie bez racji jeden z naszych internautów.
Autor, dzieląc opowieść o upadku rodziny Compsonów pomiędzy trzy dramatis personae i obserwatora zewnętrznego, narzucił czytelnikowi rolę śledczego. Poszukując nici sensu w pełnych "wściekłości i wrzasku" sprzecznych relacji, musi się on zmierzyć z ich subiektywnością, zakłamaniami, nieskładnością i zacieraniem się chronologii.
Powoli jednak wyłania się z nich przejmujący obraz naznaczonej iscie antycznym fatum rodziny, obraz tym bardziej przejmujący, że prawdziwy jedynie w monologu idioty.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

"Nowy wspaniały świat" to jedna z najsłynniejszych antyutopii w literaturze XX wieku. Przedstawiona w powieści Huxleya wizja przyszłego społeczeństwa, które osiągnęło stan całkowitego zorganizowania i zrealizowało ideał powszechnej szczęśliwości, jest wizją przerażającą.
W roku 2541 (czyli w 632 roku nowej "ery Forda") obywatele Republiki Świata powstają w rezultacie sztucznego zapłodnienia i klonowania. Od niemowlęcia poddawani są wszechstronnemu psychologicznemu i biologicznemu warunkowaniu - po to, by w wieku dojrzałym stać się cząstkami kastowej społeczności, złożonej z pozbawionych wyższych uczuć ludzkich automatów.
Czy ten "wspaniały świat", w którym dominuje seks, prymitywne rozrywki, narkotyk soma, jest tylko zrodzoną w wyobraźni pisarza fantasmagorią?

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Barwna, oszałamiająca wielością wątków powojenna historia Indii - powieść, która wyniosła Salmana Rushdiego, autora "Szatańskich wersetów", na literacki parnas! Jak zwykle u Rushdiego, prawdzie historycznej towarzyszy tu fikcja, a postacie autentyczne spotykają się z wytworami imaginacji pisarza.
Książka wywołała skandal oraz ostre protesty - tym razem m.in. niepochlebnie sportretowanej w niej Indiry Gandhi. W ramach wydarzeń znanych z historii najnowszej Rushdie osadził bowiem opowiedzianą przez Salima Sinaiego sagę rodzinną o "dzieciach północy" urodzonych w chwili uzyskania niepodległości przez Indie.
Książka zdobyła Nagrodę Bookera, James Tait Black Prize oraz English Speaking Union Literary Award i natychmiast wyniosła autora na literacki parnas. W 1993 r. uznano ją za najlepszą powieść wyróżnioną Bookerem w mijającym ćwierćwieczu i przyznano jej Booker of Bookers - Bookera Bookerów. W 2012 r. na ekrany kin weszła wersja filmowa "Dzieci północy" w reżyserii Deepy Mehty, na podstawie scenariusza napisanego przez samego Rushdiego.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Nowy Jork, lata 20. Jazz, prohibicja, gangsterskie porachunki. Czas wielkich wyzwań i równie wielkich profitów. Czas, kiedy droga od pucybuta do milionera była najkrótsza.
Jay Gatsby dostaje się w tryby przestępczego półświatka i wielkiej finansjery. Marzy o pieniądzach, władzy i tej jedynej kobiecie. Traci miłość, przyjaciół i szacunek do siebie samego. Światła wielkiego miasta i kropla szampana to jedyne szczęście, do jakiego zdolne jest "stracone pokolenie".
Porywający styl i doskonały warsztat autora najnowszego tłumaczenia powieści - Jacka Dehnela - sprawiają, że "Wielki Gatsby" zyskuje nowe życie, stając się powieścią niepokojąco aktualną i boleśnie bliską. Obowiązkowa pozycja na półce każdego kolekcjonera klasyki.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Arcydzieło literatury światowej. I, jak to często bywa w przypadku powieściowych arcydzieł, książka, którą każdy rasowy czytelnik zamierza "kiedyś" przeczytać, ale tylko najbardziej wytrwałym ta niełatwa sztuka się udaje.
Gdy "Ulisses" mimo przeszkód wreszcie ukazał się drukiem w 1922 roku, okrzyknięto go dziełem nieudanym, nieprzyzwoitym, niemoralnym itd. Uchodził za powieść, której porządny człowiek nie powinien nawet brać do ręki. Dziś, prawie sto lat później, jest powszechnie uważany za arcydzieło, którego nie wypada nie znać.
O czym jest Ulisses? Można odpowiedzieć na dwa sposoby: o zwyczajnym dniu Stefana Dedalusa i Leopolda Blooma w Dublinie na początku XX wieku, albo: o wszystkim. Okazuje się bowiem, że zwykły dzień zwykłego człowieka - który chodzi, je, rozmawia czy załatwia różne sprawy, ale tez myśli, czuje, wspomina i marzy - to miniatura całego ludzkiego doświadczenia.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Najgłośniejsza powieść Nabokova, jednego z najwybitniejszych pisarzy XX wieku, jest opisem seksualnej obsesji czterdziestoletniego mężczyzny na punkcie dwunastoletniej dziewczynki Dolores. Powieść przetłumaczona na kilkadziesiąt języków. Obecnie uznawana jest za jedno z arcydzieł literatury światowej.
Wydawano ją w atmosferze kontrowersji i protestów, a autora pomawiano o pornografię i pedofilię. "Lolita" ukazała się po raz pierwszy w Europie, w jednym z paryskich wydawnictw, które specjalizowało się w publikowaniu... pornografii.
Początkowo powieść przeszła praktycznie bez echa, prawdziwa burza rozpętała się później. Redaktor "Sunday Express" uznał "Lolitę" za "niepohamowaną pornografię", za którą Nabokova powinno zamknąć się w więzieniu.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

"Wielki Brat Patrzy" - to właśnie napisy tej treści w antyutopii Orwella krzyczące z plakatów rozlepionych po całym Londynie, natchnęły twórców telewizyjnego show "Big Brother". Czyżby wraz z upadkiem komunizmu wielka, oskarżycielska powieść straciła swoją rację bytu, stając się zaledwie inspiracją programu rozrywkowego?
Nie. Bo ukazuje świat, który zawsze może powrócić. Świat pustych sklepów, permanentnej wojny, jednej wiary. Klaustrofobiczny świat Wielkiego Brata, w którym każda sekunda ludzkiego życia znajduje się pod kontrolą, a dominującym uczuciem jest strach.
Świat, w którym ludzie czują się bezradni i samotni, miłość uchodzi za zbrodnię, a takie pojęcie jak 'wolność" i "sprawiedliwość" nie istnieją. Na kuli ziemskiej są miejsca, gdzie ten świat wciąż trwa. I zawsze znajdą się cudotwórcy gotowi obiecywać stworzenie nowego, który od wizji Orwella dzieli tylko krok. Niestety, piekło wybrukowane jest dobrymi chęciami. A dwa plus dwa wcale nie musi się równać cztery.

Sprawdź, gdzie kupisz tę książkę najtaniej!

Czytaj także: Lista najlepszych filmów wszech czasów!
__Oprac. GW, WP.PL._Oprac. GW, WP.PL. Inspiracją dla rankingu było zestawienie "5000 Best"._