Historia bez polonocentryzmu

– Odrzucam polską mitologię Kresów, by dotrzeć do prawdy o przeszłości i odnaleźć korzenie polsko-ukraińskich konfliktów - mówił francuski historyk Daniel Beauvois podczas promocji swojej nowej książki Trójkąt ukraiński .

Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914 - to pełen tytuł wydanego przez Wydawnictwo UMCS dzieła francuskiego badacza, który od kilkudziesięciu lat zajmuje się historią Polski, Litwy i Ukrainy. Książka obejmuje historię szlachty na prawobrzeżnej Ukrainie, czyli w guberniach wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej, oraz jej relacje z władzą zaborczą i ukraińskimi poddanymi od rozbiorów do I wojny światowej. Dzieło jest oparte na rozległych badaniach w polskich, ukraińskich i rosyjskich archiwach.

– Historyk z zagranicy może zyskać popularność, powtarzając znane stereotypy. Mnie jednak interesuje prawda, a nie schlebianie polskiemu poczuciu dumy narodowej. Zrywam więc z polonocentrycznym spojrzeniem na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej – wyjaśnił Beauvois .

W swojej książce Francuz rewiduje obraz zgodnego współżycia Polaków i Ukraińców na dawnych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej, włączonych w wyniku rozbiorów do państwa rosyjskiego.

– Samo używane przez Polaków pojęcie Kresów ma w sobie coś upokarzającego dla mieszkających tam innych narodów, np. Ukraińców – uważa Beauvois .
Jego zdaniem, choć teraz Polska ma dobre kontakty z Ukrainą, jeszcze niedawno we wzajemnych relacjach przeważał konflikt, a nie harmonijne współistnienie.
Jak przypomniał francuski historyk, przez cały wiek XIX polskie ziemiaństwo z prawobrzeżnej Ukrainy wielokrotnie wzywało na pomoc władze carskie, by tłumić bunty polskiego i ukraińskiego chłopstwa. Według Beauvois , nie było też wtedy mowy o solidarności wewnątrz polskich warstw uprzywilejowanych.

– W książce przytaczam wiele przykładów bezwzględnej walki, jaką toczyło - pospołu z caratem - polskie ziemiaństwo ze zdeklasowaną polską szlachtą, by wyrugować ją ze swoich majątków – mówił Beauvois.

Obecni na spotkaniu polscy historycy zgadzali się, że praca * Beauvois słusznie rewiduje obiegowe mity z historii* Polski i Ukrainy. Niektórzy dyskutanci polemizowali jednak z autorem.

– Odróżnienie mitu Kresów od rzeczywistości jest konieczne. Nie sposób jednak wyrzucić Kresów z polskiej mitologii, nie ma też żadnej potrzeby, by pozbywać się nostalgii za tym, co utracone – dowodził historyk Jan Kieniewicz .

Daniel Beauvois jest wybitnym francuskim historykiem i slawistą, wieloletnim dyrektorem ośrodka historii narodów słowiańskich na paryskiej Sorbonie. Założył też i kierował Centrum Studiów Kultury Polskiej na Uniwersytecie w Lille.

Jest autorem prac o historii Polski, Litwy i Ukrainy, m.in. Szkolnictwa polskiego na ziemiach litewsko-ruskich 1803-1832, Walki o ziemię: szlachta polska na Ukrainie prawobrzeżnej pomiędzy caratem a ludem ukraińskim 1863-1914. Za badanie polskiej historii Daniel Beauvois otrzymał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został też odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.