Elementarze z lat 1910-1983 w Muzeum Oświaty w Kuźnicy

Elementarze wydane od 1910 do 1983 roku, można oglądać w Muzeum Oświaty im. Mariana Falskiego w Kuźnicy Grabowskiej (Wielkopolska). Zgromadzono tutaj także przedwojenne przybory szkolne oraz świadectwa, zeszyty, lektury, harcerskie mundurki, odznaki, czapki i zdjęcia.

To jedyne w regionie muzeum, którego patronem jest autor słynnego elementarza z 1910 r., używanego niemal przez cały XX wiek - powiedział PAP prezes Stowarzyszenia Ruch Samorządowy im. profesora Mariana Falskiego , Michał Krzak.

Falski był zięciem Karola Oxnera – przedwojennego właściciela Kuźnicy i szwagrem ostatniego dziedzica tego majątku – Seweryna Oxnera. Profesor często przyjeżdżał tutaj do rodziny swojej żony, polował w okolicznych lasach. Muzeum ma siedzibę w dworku należącym kiedyś do Oxnerów.

Zgromadzono tutaj przedwojenne kałamarze, zdjęcia, dzienniki lekcyjne, oryginalne ławki, globusy, atlasy i setki pomocy szkolnych. Pokazano także kilkadziesiąt elementarzy wydanych dla szkół wiejskich i miejskich, wydanych w różnych latach. W zbiorach jest m.in. Toruński Elementarz Polski z 1910 r. Według Krzaka, wkrótce do Muzeum Oświaty ma trafić 220 elementarzy, które ma ofiarować kolekcjonerka ze Zduńskliej Woli.

* Falski jest znany przede wszystkim jako autor Elementarza , ale szeroką opinią społeczną wstrząsnęła jego obszerna książka pt. Środowisko społeczne młodzieży a jej wykształcenie*, którą opublikowano w 1937 r. Profesor dowodził w niej, że nie uzdolnienia i charakter dziecka determinują jego szanse, lecz pozycja społeczna i klasowa ojca.

Rok wcześniej Falski opublikował broszurę pt. Walczmy o szkołę, w której poddał druzgocącej krytyce całą politykę oświatową rządów pomajowych, zwłaszcza Janusza i Wacława Jędrzejewiczów. Prace Falskiego z zakresu organizacji szkolnictwa i dydaktyki stawiały go w rzędzie najwybitniejszych wówczas twórców nauk o wychowaniu.

„Przez całe życie profesor pozostawał człowiekiem niepokornym, nie idącym na żadne kompromisy.W 1964 r., wraz z grupą uczonych i pisarzy, złożył swój podpis pod słynnym Listem 34 do premiera Józefa Cyrankiewicza, zawierającym żądanie zmiany polityki kulturalnej i zniesienia cenzury” – przypomniał członek stowarzyszenia, Waldemar Dudka.

W 1967 r., Falski podjął się obrony przed komisją dyscyplinarną Uniwersytetu Warszawskiego studenta historii Adama Michnika – obecnego redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej”. Zmarł w 1974 r.

Stowarzyszenie przeprowadziło ostatnio akcję przywrócenia elementarza do szkół. Pod petycją do minister Katarzyny Hall podpisało się ponad 800 osób. „Nasza akcja nie przyniosła rezultatu” – ubolewa Krzak.

Według niego, ponad 100 tysięcy elementarzy jest w domach Polonii na całym świecie, głównie w USA. „Tam posiada go niemal każda polska rodzina, w Polsce uważany jest za staroświecki” – twierdzi prezes.