Wieloletni dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Adolf Juzwenko został w czwartek uhonorowany we Wrocławiu złotym medalem Gloria Artis.
– Cieszę się, że mam ten zaszczyt by podziękować osobie, która kieruje tą placówką od momentu odzyskania przez Polskę wolności. To odznaczenie, to podziękowanie za projekty, które nadały nową dynamikę i znaczenie Ossolineum – powiedział podczas uroczystości minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski.
Juzwenko, historyk i działacz opozycji do 1995 r. był dyrektorem Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN. Odegrał kluczową rolę w staraniach o przyjęcie przez Sejm w 1995 r. ustawy nadającej Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich status fundacji prawa publicznego.
Oprócz medalu dla dyrektora Ossolineum minister przyznał również 3 srebrne i 9 brązowych medali oraz 9 wyróżnień honorowych dla pracowników Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Fundacja Zakład Narodowy im. Ossolińskich została założona w 1817 roku przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. Zgodnie z wolą założyciela, miała składać się ze zbiorów: kolekcji książek, rękopisów, numizmatów i muzealiów oraz drukarni. Zakład miał także wydawać własne pismo naukowe i opiekować się młodymi uczonymi.
Ossoliński nie doczekał uruchomienia Zakładu Narodowego we Lwowie. Zmarł w 1826 roku w Wiedniu. W rok po jego śmierci, zbiory zapisane Zakładowi zostały przewiezione do Lwowa.
Ossolineum stało się ośrodkiem nauki i kultury. W jego murach odbywały się doroczne spotkania naukowe, urządzano wieczory literackie i koncerty. Podjęto prace edytorsko-wydawnicze, które zaowocowały m.in. reedycją Słownika języka polskiego Samuela Lindego . W ossolińskiej oficynie wydawniczej, której początki wiążą się z uruchomieniem w 1829 roku drukarni, publikowano rozprawy z historii piśmiennictwa polskiego, podręczniki, prace krytyczne.
*Instytucja została zlikwidowana po zajęciu Lwowa przez wojska radzieckie w 1939 r. W czasie wojny wiele cennych zbiorów zostało skradzionych. * Część pozostałej we Lwowie kolekcji została w latach 1946-1947 przekazana do Wrocławia. Ze Lwowa przysłano wówczas ponad 217 tys. woluminów, w tym 7 tys. rękopisów. Szacuje się, że ok. 70 proc. przedwojennego zasobu Ossolineum pozostało we Lwowie. Od 1992 r. trwają negocjacje z Ukraińcami w tej sprawie.
W roku 2003 nastąpił przełom w prowadzonych rozmowach, Ossolineum uzyskało możliwość pełnego dostępu do polskich kolekcji przechowywanych w Bibliotece im. V. Stefanyka, z możliwością ich kopiowania oraz opracowania. Ze swej strony Ossolineum we Wrocławiu udostępniło w ten sam sposób swoje kolekcje Bibliotece im. V. Stefanyka.
W 1953 r. Zakład Narodowy im. Ossolińskich został wcielony w struktury Polskiej Akademii Nauk i podzielony na dwie odrębne placówki: Zakład Narodowy im. Ossolińskich oraz Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo.
W 1990 r. dyrektorem Ossolineum, wówczas jeszcze placówki PAN, został dr Adolf Juzwenko, który podjął starania o restytucję Fundacji. Wysiłki te zostały uwieńczone sukcesem 5 stycznia 1995 r., kiedy Sejm uchwalił ustawę o Fundacji – Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ustawa nadała Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich status fundacji dotowanej z budżetu państwa, tym samym Ossolineum przestało być placówką podległą Polskiej Akademii Nauk.
Wydawnictwo Ossolineum funkcjonuje obecnie jako przedsiębiorstwo państwowe. Najbardziej znaną serią wydawniczą Ossolineum jest Biblioteka Narodowa, ukazująca się nieprzerwanie od 1919 roku i obejmująca arcydzieła literatury polskiej oraz obcej.