Ciąg dalszy sądowego sporu o książkę Józefa Mackiewicza o Katyniu

Obraz
Źródło zdjęć: © Książki WP

Wolą Józefa Mackiewicza było wydawanie jego książek w Polsce - zeznał jego siostrzeniec, pisarz Kazimierz Orłoś na procesie wytoczonym przez obecną właścicielkę praw autorskich do książek Mackiewicza za wydanie bez jej zgody zbioru jego tekstów o Katyniu.

W poniedziałek Sąd Okręgowy w Warszawie kontynuował proces w tej sprawie. W 1997 r. Nina Karsov-Szechter, właścicielka wydawnictwa Kontra z Londynu, pozwała prof. Jacka Trznadla , który opracował wtedy teksty Mackiewicza , wydając je pod tytułem Katyń - zbrodnia bez sądu i kary. Pozwanymi są też wydawca, Polska Fundacja Katyńska oraz córka Mackiewicza Halina. Powódka żąda od pozwanych po 20 tys. zł odszkodowania oraz przeprosin. Pozwani wnoszą o oddalenie pozwu.

Jeszcze w 1998 r. na wniosek Karsov-Szechter sąd zakazał rozpowszechniania tej książki.Proces w tej sprawie był zawieszony do czasu zakończenia głównego sporu o prawa autorskie po Mackiewiczu . Po jego śmierci w Niemczech w 1985 r. odziedziczyła je towarzyszka jego życia Barbara Toporska, która z kolei zapisała je Karsov-Szechter. W sierpniu 2008 r. warszawski sąd okręgowy orzekł prawomocnie, że prawa autorskie przysługują właśnie Karsov-Szechter. Sąd oddalił wtedy apelację córki pisarza Haliny, która twierdziła, że w niezachowanym liście z 1982 r. pisarz uczynił ją dyspozytorką praw autorskich na polskie wydania w oficynach podziemnych. Sąd Najwyższy latem 2009 r. odmówił przyjęcia kasacji, co oznaczało zakończenie sporu, który toczył się od 1994 r.

Po tej decyzji Sąd Okręgowy w Warszawie odwiesił proces o wydanie książki o Katyniu. Na wniosek pełnomocnika nieobecnej powódki mec. Andrzeja Laguta, sąd wystąpił o akta sprawy o spadek po Mackiewiczu .

W poniedziałek Orłoś zeznał, że wolą wuja było wydawanie jego książek w Polsce. Powołał się na jego słowa z lat 80., że bardzo się cieszy z wydawania swych pozycji w krajowych wydawnictwach podziemnych. Świadek podkreślił, że nigdy nie słyszał, by wuj protestował przeciw tym publikacjom, a sprzeciwiał się tylko ich cenzurowaniu.

Orłoś dodał, że w liście do znajomej w czasie stanu wojennego wuj pisał, że prawa do wydań krajowych swych książek przekazał córce. Kopie tego nieistniejącego dziś listu Orłoś krótko przechowywał; pokazywał go m.in. pisarzowi Markowi Nowakowskiemu , a potem oddał córce Mackiewicza (która zniszczyła go, bojąc się rewizji SB).

Świadek zeznał, że o przekazaniu praw córce Mackiewicz mówił też w latach 80. innemu pisarzowi z Monachium Włodzimierzowi Odojewskiemu . Według Orłosia , decyzja o przekazaniu przez Toporską praw autorskich Karsov-Szechter wynikała tylko z trudności w korespondencji z córką Mackiewicza w kraju.

Drugi świadek Mirosław Kowalski, podziemny wydawca z lat 80., zeznał, że w sprawach wydawniczych kontaktował się wtedy z Haliną Mackiewicz.
- Jesienią 1982 r. czytałem list jej ojca, w którym przelewał na nią prawa do swych dzieł na terenie Polski - powiedział.

Proces odroczono do 18 października, kiedy jako świadek pozwanych ma zeznawać Marek Nowakowski . Odojewski ma zeznawać w Niemczech przed konsulem RP. W USA ma zaś w tym trybie zeznawać adresatka listu Mackiewicza z 1982 r.

Pozwani wnoszą o oddalenie pozwu.

- To na powódce spoczywa ciężar wykazania, że w skład masy spadkowej wchodzą też te prawa, których ochrony żąda - mówił na poprzedniej rozprawie mec. Maciej Bednarkiewicz, reprezentujący pozwaną córkę pisarza.
Chce on wykazać, że prawa do wydawania swych książek w Polsce Mackiewicz przekazał córce.
- Mackiewicz nie chciał być drukowany w Polsce komunistycznej - podkreślił.

Według Trznadla , przekazanie praw Karsov-Szechter przez Toporską w latach 80. dotyczyło tylko wydawnictw innych niż polskie.
- Cel wydania mojej książki był ideowy, bo nie wzięliśmy honorarium, a wszystkie pieniądze za wydanie poszły na budowę cmentarzy ofiar zbrodni katyńskiej - mówił.
Podkreślał, że Karsov-Szechter w ogóle nie wydawała wcześniej książek Mackiewicza o Katyniu.
- SB też zatrzymywało książki Mackiewicza - skomentował sądowy zakaz.

Według mec. Laguta, prawomocny wyrok co do praw spadkowych Mackiewicza przesądza i tę sprawę. Zarzucał pozwanym pokrętną argumentację, podkreślając, że nie ma mowy o upoważnieniu dla córki pisarza na prawa autorskie.
- Autorskie prawa majątkowe wchodzą w skład masy spadkowej, a sąd określił, kto ma do niej prawo - mówił.
Wspomniał, że pozwani sugerują, że jest ona bolszewicką agentką o określonym pochodzeniu (Karsov-Szechter jest emigrantką od końca lat 60). Zdaniem mec. Laguta - mimo sądowego zakazu - inkryminowana książka nadal jest publikowana.

* Józef Mackiewicz urodził się w Petersburgu w 1902 r. Jego starszym bratem był Stanisław Cat Mackiewicz , dziennikarz i pisarz, w latach 1945-1955 premier rządu RP na emigracji.* Mackiewicz brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. Potem jako reporter prasy wileńskiej piętnował zacieranie w imię polskiej racji stanu językowego i kulturowego bogactwa Kresów Wschodnich. Podczas okupacji Mackiewicz publikował w gazecie wydawanej przez Niemców. Wojskowy Sąd Specjalny Armii Krajowej uznał go za zdrajcę i w 1943 r skazał na karę śmierci - wyroku nie wykonano. W 1943 r. za zgodą Niemców oraz za wiedzą AK uczestniczył w ekshumacji grobów w Katyniu, co opisał w relacji Zbrodnia w lesie katyńskim i przyczynił się do rozpowszechnienia prawdy o zbrodni.

Od 1945 r. mieszkał na emigracji - w Anglii, potem w RFN. Napisał m.in. głośne powieści: Droga donikąd (1955) opisującą Wileńszczyznę pod okupacją sowiecką, Nie trzeba głośno mówić (1969) - o okupacji niemieckiej, gdzie zarzucał AK współpracę z ZSRR, Lewa wolna (1965) - o wojnie 1920 r., Kontra - o Kozakach walczących przeciw ZSRR w II wojnie światowej. W latach 60. i 70. atakował Watykan i Kościół za ugodową politykę wobec komunistów. Zmarł w 1985 r. w Monachium. Niektórzy uważają go za jednego z największych polskich prozaików XX wieku, inni za zdrajcę i kolaboranta. Jego zwolennicy i przeciwnicy cenią go i oskarżają za to samo: antykomunizm, bezkompromisowość, ostry język.

Źródło artykułu:
Wybrane dla Ciebie
Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]