Autorzy jednej książki. 20 pisarzy, których znasz tylko z jednego tytułu

I tyle. Nic więcej. Nikt nigdy nie słyszał żadnej innej ich piosenki. W świecie literatury również nigdy nie brakowało takich "autorów jednego przeboju". Na kolejnych stronach prezentujemy aż 20 pisarzy znanych dzięki jednej jedynej książce.
Oczywiście, wielu twórców, którzy trafili do zestawienia, ma na swoim koncie dziesiątki napisanych i wydanych powieści, książek eseistycznych czy tomów wierszy. Wielu z nich ma w dorobku książki bardziej udane i wyżej cenione przez krytykę.
Ale tym, co ich wszystkich łączy, jest fakt, że na zadane Ci pytanie: „Które książki pisarza X znasz?”, w odpowiedzi natychmiast wymienisz tytuł, który znajduje się w naszym rankingu. Z wyliczeniem innych książek danego autora, będziesz mieć już dużo większe problemy. Zresztą, sam się przekonaj…

Czytaliście "Czasem wielka chętka" albo "Pieśń żeglarzy" Keseya? Najprawdopodobniej nie. Natomiast lekturę "Lotu nad kukułczym gniazdem" albo macie już dawno za sobą, albo od jakiegoś czasu ją planujecie.
McMurphy, szuler, dziwkarz i zabijaka, udaje wariata, żeby się wykpić od odsiadywania wyroku. Pobyt w szpitalu psychiatrycznym jawi mu się jako dobry żart do chwili, kiedy się dowiaduje, że nie odzyska wolności, dopóki nie uznają go za wyleczonego. Decyzja należy do Wielkiej Oddziałowej, z pozoru uosobienia słodyczy i dobroci, w rzeczywistości sadystki znęcającej się nad pacjentami...

Jaroslav Hašek, czeski pisarz i dziennikarz, jest autorem nie tylko przezabawnego arcydzieła z Szwejkiem w roli głównej, ale konia z rzędem temu, kto miał w rękach np. "Galerię karykatur", "Moją spowiedź" czy "Młynarza i jego córkę".
Główny bohater, Józef Szwejk, zajmujący się pokątnym handlem psami w Pradze, trafia do wojska. Ukrywając się za maską dobrodusznego idioty, wyszydza absurdy wojenno-biurokratycznej machiny, dzięki czemu w czasie licznych przygód, czy to na służbie u kapelana Katza, porucznika Lukasza, czy w areszcie, w szpitalu, w drodze na front, udaje mu się zachować godność, wewnętrzną wolność i człowieczeństwo.

"Frankenstein" to debiutancka, a zarazem najwybitniejsza i najbardziej znana powieść Mary Shelley. Angielska pisarka napisała również inne powieści grozy (np. "Ostatni człowiek" czy "Przeistoczenie"), ale wielką sławą cieszy się tylko "Frankenstein", za sprawą którego Shelley stała się czołową autorką powieści gotyckiej.
Potwór siejący grozę i spustoszenie na stałe zadomowił się w kulturze światowej. Do zbiorowej świadomości trafił on jednak nie z książki, ale z licznych filmów jemu poświęconych. Mało kto zdaje sobie sprawę, jak bardzo kino zniekształciło pierwowzór. Dzisiaj dajemy Czytelnikowi szansę zapoznania się z oryginalną wersją historii o Wiktorze Frankensteinie i jego dziele. Historii o zgubnej ambicji, o odpowiedzialności za swe czyny, o odtrąceniu i samotności, o krzywdzie i zemście.

Joseph Heller jest nie tylko autorem "Paragrafu 22", ale także m.in.: "Coś się stało", "Gold jak złoto" czy "Bóg wie", ale nie oszukujmy się, większość czytelników zna tylko jego najsłynniejszą powieść.
Utrzymana w poetyce czarnego humoru, ukazuje bezsens wojny i armii jako instytucji, wyśmiewa mechanizmy społeczne rządzące się logiką absurdu. Jej bohaterowie to zbiorowisko wariatów, fanatyków, idiotów i oportunistów, ale nade wszystko ludzi, którzy pragną jednego - by przeżyć.

To jedyna powieść w dorobku Emily Bronte, więc trudno się dziwić, że angielska pisarka i poetka pasuje idealnie do zestawienia autorów jednego literackiego przeboju.
Wydana w 1847 r., wówczas niezwykle kontrowersyjna - przekraczająca literacko i obyczajowo ramy wiktoriańskich konwenansów - dziś należy do kanonu literatury anglojęzycznej. Książka doczekała się wielu adaptacji filmowych, z których najbardziej znana jest wersja z 1992 roku z Juliette Binoche jako Cathy i Ralphem Fiennesem jako Heathcliffem.

Niemiecki pisarz i laureat Nagrody Nobla ma rzeszę zagorzałych wielbicieli, którzy od razu przypomną o „Grze szklanych paciorków” czy „Narcyzie i złotoustym”, ale faktem jest, że o kultowym „Wilku stepowym” słyszeli chyba wszyscy, a o pozostałych dziełach Hessego już niekoniecznie…
Najsławniejsza powieść Hessego wyrasta z atmosfery lat dwudziestych, z kryzysu wartości, jaki dotknął Europę między dwiema wojnami, a także z ówczesnej fascynacji psychoanalizą i jazzem. Czytelniczy renesans tej książki rozpoczął się w latach sześćdziesiątych, kiedy to w Stanach Zjednoczonych zafascynowała pokolenie późniejszych hippisów i stała się wielkim bestsellerem. Tomasz Mann porównywał „Wilka stepowego” z „Fałszerzami” Gide'a i „Ulissesem” Joyce'a.

* Wstrząsający debiut powieściowy zawierający wątki autobiograficzne. Jedna z najgłośniejszych książek ostatniego półwiecza, która przyniosła Kosińskiemu sławę, uznanie oraz miejsce w panteonie najwybitniejszych pisarzy XX wieku.*
Utrzymana w konwencji surrealistycznej parabola ludzkiego losu, naturalistyczne studium barbarzyństwa i przemocy, wizja świata wynaturzonego przez wojnę. Bohaterem jest kilkuletni żydowski chłopiec, który w pierwszych tygodniach II wojny światowej trafia do zapadłej wioski na kresach wschodnich i ściąga na siebie prześladowania prymitywnych, zabobonnych chłopów.
W latach 60. książce przyczepiono etykietkę "antypolska" w efekcie pierwsze wydanie w ojczystym języku pisarza ukazało się dopiero 24 lata po światowej premierze i wcześniejszej publikacji w 20 językach.

Oczywiście, że "Salammbo", "Szkoła uczuć" oraz "Trzy baśni" to ważne i wspaniałe dzieła Flauberta, ale rzesze czytelników znają i zaczytują się przede wszystkim w najsłynniejszym utworze francuskiego pisarza, a tytuły wyżej wymienione najczęściej są im, niestety, nieznane.
"Pani Bovary" to jedna z najważniejszych powieści dziewiętnastego wieku, będącej kamieniem milowym europejskiej prozy realistycznej. Drobiazgowe studium psychologiczne kobiety z prowincji, która nie potrafi pogodzić powierzchownie przyswojonych romantycznych ideałów z hipokryzją i nudą małomiasteczkowej egzystencji. Jednak nie sama fabuła jest tu najważniejsza. Flaubert podniósł Emmę Bovary do rangi literackiego typu; na równi z Faustem i Don Juanem towarzyszy nam ona nie tylko w trakcie podróży przez literaturę współczesną, lecz także w życiu codziennym.

Pisarski dorobek Orzeszkowej, jak wielu innych twórców polskiego pozytywizmu, jest niezwykle obszerny, ale, ile osób potrafi wymienić także tytuły innych jej dzieł? Podpowiadamy kilka: "Cham", "Marta", "Meir Ezofowicz", "Niziny", "Pan Graba".
„Nad Niemnem” to jeden z wzorcowych przykładów książki, która niejednego młodego odbiorcę doprowadziła do odkrycia, że „literatura” jest synonimem rzeczownika „trauma”. Orzeszkowa jest od pokoleń postrachem uczniów głównie za sprawą tak uwielbianych przez nią opisów przyrody, które ciągną się w „Nad Niemnem” przez tysiące zdań, setki akapitów, dziesiątki stron. Krótki wypad nad rzeczkę to u Orzeszkowej minimum trzy rozdziały bitego tekstu.

Oscar Wilde pisał także wiersze, dramaty i eseje, ale w Polsce wyłącznie jego jedyna powieść znana jest szerszej publiczności. Dorian Gray jest pięknym mężczyzną. Zafascynowany jego doskonałością fizyczną malarz Basil Hallward uwiecznia go na obrazie.
Podczas prezentacji portretu, Gray wpada w rozpacz - przeraża go to, że w przeciwieństwie do postaci z obrazu - on swą urodę kiedyś utraci. Wypowiada więc życzenie: chciałby być wiecznie młody, nawet za cenę własnej duszy. Mijają lata, a Dorian się nie starzeje. Staje się tylko coraz bardziej okrutny, rozwiązły, przestaje odróżniać dobro od zła. Pewnego dnia, znużony dotychczasowym życiem - postanawia zniszczyć portret... Odwieczne pytania o nieśmiertelność, o dobro i zło, genialny obraz środowiska arystokracji angielskiej, ale przede wszystkim niezwykłe studium natury ludzkiej.

Swift był autorem licznych utworów satyrycznych i politycznych, a jednak mało kto potrafi przywołać z pamięci inne, obok "Podróży Guliwera", jego dzieła, prawda?
"Podróże..." szerokiemu kręgowi odbiorców znane są zresztą najczęściej w jednej ze skróconych wersji łagodzących oryginalny tekst, napisanych dla dzieci, wydobywających z tej wielowątkowej powieści tylko wątek fantastyczny. Jednak książka to zarówno niezwykła powieść fantastyczna, jak i satyra na społeczeństwo angielskie XVII/XVIII w. Dzieło ma też wymowę ogólnoludzką, gdyż każde społeczeństwo i każdy naród znajdzie w nim własne wady, a każdy człowiek w rysach i naturze Yahoo siebie samego.

Rok 1861. Czas wojny secesyjnej - Ameryka przechodzi głębokie wewnętrzne przemiany, które na zawsze zmienią jej obraz. Świat Południa, wielkich plantacji, możnych panów i czarnoskórych niewolników odchodzi w zapomnienie, pochłaniany przez industrialną, nastawioną na przemysł rzeczywistość.
Scarlett O'Hara, córka zamożnego plantatora bawełny z Georgii, ma zaledwie szesnaście lat, jednak jej duma, upór i energia wydają się nie znać granic...

„Blady ogień”, „Obrona Łużyna”, „Pnin”, „Zaproszenie na egzekucję”, „Dar” czy „Pamięci, przemów” – te i wiele innych książek Nabokova nie jest obcych prawdziwym koneserom literatury. Nabokov zostawił po sobie mnóstwo powieści, opowiadań, tekstów autobiograficznych, dramatów, esejów, a nawet problemów szachowych. Światową sławę i miejsce w świadomości milionów czytelników zyskał jednak za sprawą „Lolity”.
Najgłośniejsza powieść Nabokova jest opisem seksualnej obsesji czterdziestoletniego mężczyzny na punkcie dwunastoletniej dziewczynki Dolores. Powieść przetłumaczona na kilkadziesiąt języków, wydawano ją w atmosferze kontrowersji i protestów, a autora pomawiano o pornografię i pedofilię. Obecnie uznawana jest za jedno z arcydzieł literatury światowej.

Potocki napisał wiele utworów scenicznych oraz książek ze swoich licznych wypraw, m.in. „Podróż do Holandii”, „Podróż do Cesarstwa Marokańskiego” czy „Podróż przez Stepy Astrachania i na Kaukaz”, a jednak obecnie pamiętany i znany jest właściwie tylko jako autor słynnego „Rękopisu znalezionego w Saragossie”.
Fantastyczna, pełna przygód i zagadek opowieść, która zagarnia czytelnika w swój niesamowity, nieco mroczny świat. Wstępujemy na teren przypominający „Księgę tysiąca i jednej nocy”: egzotyczną krainę innych kultur, obcych obyczajów, nieznanych obrzędów, wreszcie – magii, która z jednej strony znajduje swe racjonalne wytłumaczenie, z drugiej pozostaje nieustającą tajemnicą.

Domyślamy się, że nie każdemu udało się przebrnąć przez monumentalne, liczące siedem tomów, dzieło życia francuskiego pisarza. Nie jest to w końcu łatwa sztuka. Ale po pierwsze, wiele osób przynajmniej raz w życiu próbowało się z tym arcydziełem zmierzyć, a po drugie, trudno znaleźć kogoś, kto nigdy o nim nie słyszał.
Dzieło Prousta to jedno z najbardziej monumentalnych zamierzeń, jakie zna historia powieści. Pierwszy tom cyklu, „W stronę Swanna”, nie znalazł wydawcy, ukazał się w 1913 roku nakładem własnym autora i przeszedł niemal bez echa; drugi, „W cieniu zakwitających dziewcząt”, w 1919 wywołał już entuzjazm i wyróżniony został Nagrodą Goncourtów.
Dzieło Prousta jest jednym z najważniejszych i najbardziej doniosłych dokonań artystycznych w literaturze XX wieku.

Słyszeliście może o komediach Cervantesa? Nie? A może mówią wam coś „Nowele przykładne”? Hmm, również nie, prawda? To może chociaż „Niezwyczajne przygody Persilesa i Sigismundy”? Cervantes to „Don Kichote”.
Ubogi szlachcic Alonzo Quijano z Manczy, bez reszty pochłonięty lekturą romansów rycerskich, popada w obłęd, przybiera imię Don Kichota i w groteskowym przebraniu, na wynędzniałym koniu Rosynancie wyrusza w świat, by wzorem dawnych rycerzy bronić słabych i bezbronnych oraz naprawiać zło. Na swojego giermka wybiera wieśniaka Sanczo Pansę, zaś damą serca czyni wiejską dziewczynę Dulcyneę z Toboso. Don Kichote zupełnie nie liczy się z realiami, żyje marzeniami i ideałami, toczy boje z olbrzymami i czarnoksiężnikami - i jako taki na stałe wpisał się w zbiorową świadomość.

Argentyński pisarz to bez wątpienia jeden z najwybitniejszych przedstawicieli literatury iberoamerykańskiej. Szkoda tylko, że mało kto – oprócz, oczywiście, miłośników pisarza – czytał jego „Wielkie wygrane” czy wspaniałe zbiory opowiadań. Kultową „Grę w klasy” znają wszyscy, choć można by się spierać, czy rzeczywiście jest najlepszym utworem w jego dorobku.
Ta powieść przypomina zabawę w klocki, kiedy z małych sześcianów powstaje pałac albo most - możliwości są nieograniczone, zwłaszcza gdy klocki dostaną się w ręce dziecka, które ożwi je swoją wyobraźnią. "Gra w klasy" to "zabawka dla dzieci starszych" - autor daje klocki, a sam staje z boku i patrzy, co czytelnik z nich ułoży, zmuszając go tym samym do współdziałania. Powieść ukazała się w Polsce w roku 1968, stając się niemal z miejsca - i na długie lata - biblią ówczesnej młodzieży. Czy dzisiejszy czytelnik będzie jeszcze umiał mówić po "gliglińsku"?

Miłośnicy twórczości rosyjskiego pisarza znają, oczywiście, także inne dzieła Bułhakowa – ot, chociażby, „Białą gwardię”, „Diaboliadę” czy lapidarne, choć treściwe „Psie serce”. Ale nie oszukujmy się – 99 proc. ludzkości na pytanie „Bułhakow?” odpowiada natychmiast: „Mistrz i Małgorzata”.
Legendarne dzieło pisane bez nadziei na publikację i niegdyś cenzurowane, stało się znane na całym świecie, a jego popularność zwiększyły liczne adaptacje teatralne i filmowe, spektakle operowe i utwory muzyczne. Dobro i zło, miłość, sztuka i natura ludzka-tematy te mają uniwersalną wymowę dlatego książka ta weszła na trwałe do skarbnicy arcydzieł literatury. W książce zaznaczono ingerencję cenzury sowieckiej.

"Buszujący w zbożu" (1951) to jedyna opublikowana powieść Salingera i jedyna jego powszechnie znana książka. Jego zbiory opowiadań nie cieszyły się nigdy tak wielką popularnością.
Książka opowiada o dwudniowej odysei Holdena Caulfielda, zbuntowanego nastolatka, który w przeddzień Bożego Narodzenia ucieka ze szkoły i błądzi po ulicach Nowego Jorku. Holden nie zgadza się na świat dorosłych, w którym dostrzega tylko fałsz i zwyrodnienie - jak Piotruś Pan nie chce być dorosłym, ponieważ tylko dziecko jest dla niego uosobienie niewinności i autentyzmu.

Wielu czytelników nie tylko nie ma pojęciu o istnieniu innych dzieł stworzonych przez de Laclosa (znacie może „Ernestine”?), ale nawet nie potrafi zapamiętać imienia i nazwiska samego autora. Przypinamy pełną wersję - autor „Niebezpiecznych związków” nazywa się Pierre Ambroise Francois Choderlos de Laclos.
Wszystko, co wiemy o miłości, czułości i ludzkim szczęściu, zostaje w tej książce zdeptane, wykpione i zdradzone. Cóż z tego, że winni ponoszą zasłużoną karę?
Nic nie cofnie czasu, nie cofnie śmierci, nie odmieni złamanego życia. Nie pomogą puder, peruka, ani wykwintne maniery. Napisana w formie listów powieść de Laclosa w pełni oddaje obyczajowy klimat arystokratycznej Francji XVIII wieku, którego ostatnim akordem było zdobycie Bastylii.
_****Oprac. Grzegorz Wysocki, ksiazki.wp.pl._**Oprac. Grzegorz Wysocki, ksiazki.wp.pl.**