Ars Scribendi - o sztuce pisania w średniowiecznej Polsce

*Jedną z największych prezentacji średniowiecznych dokumentów ze zbiorów polskich archiwów można od wtorku oglądać w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie na wystawie „_Ars Scribendi_ - o sztuce pisania w średniowiecznej Polsce”. * Zespół ponad 120 dzieł sztuki pisarskiej i miniatorskiej - dyplomów, listów, rękopisów iluminowanych, inkunabułów i starodruków - pochodzi ze zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, Archiwum Państwowego w Poznaniu i Biblioteki Kórnickiej PAN w Kórniku. - Znalazły się tu najstarsze w zbiorach polskich dokumenty, takie jak słynna Bulla Gnieźnieńska z 1136 roku, która zawiera wiele polskich nazw miejscowości i imion, czy dokument kardynała Humbalda wystawiony przez niego w Gnieźnie w 1146 roku. Niezmiernie interesujący jest równie inny dyplom, zachowany w dwóch egzemplarzach z 1153 roku i w jednym w późniejszym odpisie, w którym obywatel polski Zbylut powołuje do życia klasztor cysterski w Łeknie - powiedział kurator wystawy dr Leszek Wietesko.

Pierwszej części ekspozycji nadano układ chronologiczny, pozostałym, z racji obfitości materiału - rzeczowy. Wystawę otwiera sekwencja obejmująca okres od X do końca XII wieku, który charakteryzuje się niewielką ilością zachowanych zabytków.

- Prezentujemy w tej części również importowane rękopisy iluminowane od czasów karolińskich poczynając – mszał gnieźnieński z około 800 roku - na dziełach najlepszych XI-wiecznych skryptoriów bawarskich - Codex Aureus Gnesnensis, Missale Plenarium - i XII-wiecznych saskich kończąc -Ewangeliarz Kruszwicki - dodał Wietesko.

Znacznie obfitsze zasoby archiwaliów i stosunkowo duża kolekcja rękopisów z okresu od XIII do początku XVI wieku pozwoliły na bardziej szczegółowy sposób prezentacji kultury pisma z uwzględnieniem podziału na środowiska, w których dokumenty i książki powstawały.

Pierwszy segment drugiej części wystawy poświęcony został władzy świeckiej - osobie monarchy - zespół dokumentów wydanych przez książąt wielkopolskich, Kazimierza Wielkiego i pierwszych Jagiellonów na tronie krakowskim - oraz królewskiemu sądownictwu - dokumenty, księgi ziemskie i grodzkie z Gniezna i Poznania.

Na wystawie znalazły się dyplomy i rękopisy, powstałe z inicjatywy i w kręgu duchowieństwa, np. dokumenty wydawane przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię Skotnickiego, biskupów poznańskich, a także opatów wielkopolskich klasztorów -benedyktyńskiego w Lubiniu, cysterskich w Lądzie i Przemęcie.

Dopełnieniem obrazu kultury pisma tych czasów jest część wystawy poświęcona miastu, w ramach której prezentowane są księgi prawa magdeburskiego - poznańska i gnieźnieńska, najstarsze zachowane w Wielkopolsce księgi wójtowskie i ławnicze, księgi rachunkowe i liczne dokumenty wystawiane przez władze wielkopolskich miast oraz osoby prywatne.

Wystawę zamyka zespół inkunabułów i starodruków importowanych i powstających w Królestwie Polskim, których pojawienie się było zwiastunem nadchodzącej wielkiej przemiany w kulturze, prowadzącej do upowszechnienia się umiejętności pisania i czytania na niespotykaną dotąd skalę. Ars scribendi wkroczyła wówczas w nową, nowożytną epokę.

Gnieźnieńskiej ekspozycji towarzyszy publikacja, w której znalazły się eseje poświęcone postaci prof. Brygidy Kürbis, warsztatowi średniowiecznego pisarza, średniowiecznemu dokumentowi na ziemiach polskich, książce rękopiśmiennej oraz tekst, w którym na konkretnych przykładach średniowiecznych źródeł pisanych przedstawione są możliwości ich interpretacji. Istotną częścią książki jest bogato ilustrowany katalog.

Prof. Brygida Kürbis, wybitna mediewistka, całym swoim naukowym życiem była związana z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dokumenty na wystawie będzie można oglądać do końca lipca.