WAŻNE
TERAZ

Za co odpowie Netanjahu? Magierowski: "Nie wybaczą mu"

90. rocznica śmierci etnografa Wojciecha Kętrzyńskiego

15 stycznia 1918 roku we Lwowie zmarł Wojciech Kętrzyński, badacz historii Pomorza, Warmii i Mazur, nazywany tym, który wrócił Mazury Polsce a Polskę Mazurom. W tym roku mija 90 lat od jego śmierci.

Wojciech Kętrzyński, pierwotnie Adalbert von Winkler, urodził się 11 lipca 1838 w Loetzen (Lec, obecnie Giżycko). Ojciec Wojciecha Kętrzyńskiego pochodził ze szlacheckiej rodziny, której nazwisko powstało od miejscowości Kętrzyno w powiecie wejherowskim. Dziadkowi Kętrzyńskiego dopisano przy nazwisku dodatek Winkler, a jego ojciec Józef używał już tylko nazwiska Winkler.

Po śmierci ojca, Kętrzyński w latach 1849-1853 przebywał Poczdamie w szkole dla sierot po byłych wojskowych. W latach 1853-1855 ukończył progimnazjum w Loetzen, później ukończył gimnazjum w Rastenburgu (obecnie Kętrzyn). W roku 1856 otrzymał list od siostry, z którego dowiedział się o polskim pochodzeniu i dawnym nazwisku rodowym Kętrzyński. Rozpoczął wówczas poszukiwania swoich korzeni i podjął naukę ojczystego języka i historii. W roku 1859 zdał egzamin maturalny, a później rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Albertyna w Królewcu.

W roku 1861 przeprowadził urzędową zmianę imienia i nazwiska na Wojciech Kętrzyński. Później zaangażował się w działalność patriotyczną i brał udział w powstaniu styczniowym organizując transporty broni.* We wrześniu 1863 roku został aresztowany i uwięziony w Górnej Bramie w Olsztynie.* Sprawa jego rozpatrywana była później na wielkim procesie Polaków w Berlinie, podczas którego oskarżono go o zdradę stanu. Ostatecznie został od tego zarzutu uwolniony. W 1864 roku skazano go jednak na rok więzienia w twierdzy kłodzkiej. Podczas pobytu w twierdzy przetłumaczył na łacinę swoją pracę doktorską i Pieśń o ziemi naszej Wincentego Pola na niemiecki.

Po wyjściu z więzienia udał się na uniwersytet do Królewca, gdzie obronił rozprawę doktorską o Bolesławie Chrobrym.

Później w różnych miejscach poszukiwał pracy, ponieważ władze pruskie odmawiały mu zatrudnienia na terenach zamieszkiwanych przez Polaków. W latach 1868-1870 był bibliotekarzem w Kórniku pod Poznaniem. W 1868 roku opublikował w „Dzienniku Poznańskim” artykuł „O Mazurach”. Była to pierwsza z jego publikacji przybliżających Mazury Polsce i Polskę Mazurom. W 1872 roku założył tajne Towarzystwo Mazurskiej Inteligencji Ludowej, a w roku 1881 Komitet Niesienia Pomocy Mazurom, wspierał także materialnie „Gazetę Lecką” i „Mazura”. W roku 1873 rozpoczął pracę w Zakładzie im. Ossolińskich we Lwowie. Zaczynał jako sekretarz naukowy, później był kustoszem, a w 1876 roku został dyrektorem placówki i tę funkcję pełnił przez wiele lat.

Kętrzyński był historykiem, etnografem, publicystą i poetą. W pracy badawczej zajmował się dziejami ludności Mazur, badał źródła, zapisywał zwyczaje, obrzędy oraz pieśni Mazurów. Poszukiwał w dokumentach zgermanizowanych Mazurów i Kaszubów, ustalając ich rodowody. W pracach opierał się na wielu wcześniej niepublikowanych źródłach. Krytycznie odnosił się do zafałszowań historyków niemieckich. Współpracował z Oskarem Kolbergiem , któremu przekazał zbiór pieśni mazurskich, uzupełniając zbiory Gustawa Gizewiusza. Henryk Sienkiewicz pisząc Potop prawdopodobnie również korzystał z jego wiedzy.

Kętrzyński opublikował ponad 200 dzieł, rozpraw i artykułów z zakresu historii i etnografii Pomorza, Warmii i Mazur, osadnictwa i nazewnictwa polskiego w Prusach, kwestii krzyżackiej oraz wędrówek Słowian na terenach Europy Zachodniej. Publikacje te ukazują głębokie przywiązanie ludności mazurskiej do kultury i języka polskiego oraz grożące tej ludności niebezpieczeństwo zniemczenia. Do jego ważnych publikacji należą Szkice Prus Wschodnich (Przewodnik Naukowy i Literacki, Lwów 1876), Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich, Wschodnich i Pomorza wraz z ich przezwiskami niemieckimi (Lwów 1879), Gazeta polska z początku XVIII w.(Poczta Królewiecka 1718-1720) (Przewodnik Naukowy i Literacki, Lwów 1880), O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich (Lwów 1882), O powołaniu Krzyżaków przez księcia Konrada (Kraj, Petersburg 1903).

W młodym wieku Kętrzyński pisał także wiersze w języku niemiecku. Tomik _Ze śpiewnika pewnego zniemczonego_ został skonfiskowany przez władze pruskie i austriackie.

Niektóre z tych wierszy były w czasie II wojny światowej kolportowane przez Armię Krajową wśród żołnierzy niemieckich. Źródła opracowane przez Kętrzyńskiego zawierają ok. 70 tekstów średniowiecznych dokumentów opublikowanych tomach 3-6 Pomników dziejowych Polski, blisko 130 dokumentów z lat 1105-1399 wydrukowanych w Kodeksie dyplomatycznym klasztoru tynieckiego. Opracował on również pierwszą monografię Zakładu Narodowego im. Ossolińskich oraz trzytomowy Katalog rękopisów biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Uzyskał także prawo do wydawania podręczników szkolnych, a w jego zakładzie wykształciła się liczna kadra naukowców.

Wojciech Kętrzyński zmarł 15 stycznia 1918 roku we Lwowie. Został tam pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim, niedaleko grobu Marii Konopnickiej . W czasie okupacji Lwowa, Sowieci bezczeszcząc ten cmentarz, uważany powszechnie przez Polaków za Grób Ojczyzny, zniszczyli także mogiłę Kętrzyńskiego. Kilkadziesiąt lat później została ona zastąpiona tablicą z napisem: „Wojciech Kętrzyński. 1838-1918. Wielki syn narodu polskiego. Pracą całego życia przybliżał zespolenie Mazur i Warmii z Macierzą. Społeczeństwo województwa olsztyńskiego”. Pamięć Wojciecha Kętrzyńskiego uczczono nadając w roku 1946 mazurskiemu miastu Rastenbork nazwę Kętrzyn. Jego nazwisko nosi wiele ulic, szkół i instytucji, m.in. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie założony w 1963 roku.

Źródło artykułu:

Wybrane dla Ciebie

Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Po "Harrym Potterze" zaczęła pisać kryminały. Nie chciała, żeby ktoś się dowiedział
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Wspomnienia sekretarki Hitlera. "Do końca będę czuła się współwinna"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Kożuchowska czyta arcydzieło. "Wymagało to ode mnie pokory"
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
Stała się hitem 40 lat po premierze. Wśród jej fanów jest Tom Hanks
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
PRL, Wojsko i Jarocin. Fani kryminałów będą zachwyceni
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Zmarł w samotności. Opisuje, co działo się przed śmiercią aktora
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Jeden z hitowych audioseriali powraca. Drugi sezon "Symbiozy" już dostępny w Audiotece
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Rozkochał, zabił i okradł trzy kobiety. Napisała o nim książkę
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Wydawnictwo oficjalnie przeprasza synów Kory za jej biografię
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Planował zamach na cara, skazano go na 15 lat katorgi. Wrócił do Polski bez syna i ciężarnej żony
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
Rząd Tuska ignoruje apel. Chce przyjąć prawo niekorzystne dla Polski
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]
"Czarolina – 6. Tajemnice wyspy": Niebezpieczne eksperymenty [RECENZJA]