190 lat Cichej nocy

24 grudnia 1818 roku podczas pasterki w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie pod Salzburgiem po raz pierwszy wykonano kolędę Stille Nacht (Cicha noc) w oryginale niemieckim. W tym roku mija 190 lat od tego wydarzenia.

Słowa tej jednej z najbardziej znanych kolęd napisał w formie wiersza w 1816 roku wikary z Mariapfarr w regionie Lungau, Joseph Mohr. Muzyka do pieśni powstała dwa lata później, 24 grudnia 1818 roku. Mohr był wówczas wikarym w małej parafii św. Mikołaja w Oberndorfie koło Salzburga.

Do powstania nowej kolędy przyczyniła się awaria kościelnych organów, uszkodzonych przez myszy. Wówczas wikary poprosił organistę Franza Xavera Grubera o napisanie muzyki do jego wiersza, by ofiarować parafianom świąteczną pastorałkę, którą zatytułowano początkowo Pieśń bożonarodzeniowa. Powstała kompozycja utrzymana była w tonacji D-dur, w metrum 6/8, na dwa głosy solowe z towarzyszeniem chóru i gitary.

Pierwsze wykonanie pieśni odbyło się w pasterkę 1818 roku. Partię basową śpiewał organista i autor muzyki, towarzyszył mu wikary (autor słów) jako tenor, który grał także na gitarze. Obu wspierał chór dziecięcy.

Kolęda szybko zyskała popularność, także dzięki Karlowi Mauracherowi, który przyjechał zainstalować w Oberndorf nowe organy i zachwycony pieśnią zapisał i przekazał ją dalej już pod tytułem Stille Nacht (Cicha noc). W 1822 roku kolędę usłyszał cesarz Franciszek I i przebywający u niego z wizytą na zamku Fuegen car Aleksander I. W 10 lat później zagrano ją w czasie koncertu w Lipsku, zaś w 1839 roku utwór po raz pierwszy wykonano w Nowym Jorku.

Utworem zainteresowała się berlińska królewska orkiestra dworska, na której prośbę w 1854 roku Franz Gruber przedstawił w liście okoliczności powstania kolędy. Stille Nacht została także ulubioną pieśnią króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV. W ojczystym Salzburgu kolędę zaliczono oficjalnie do pieśni kościelnych dopiero w roku 1866.

Oryginał kolędy Stille Nacht, heilige Nacht liczący sześć zwrotek, autorstwa Franza Grubera z 1818 roku zaginął, podobnie jak następny rękopis, prawdopodobnie z 1830 roku, na dwa głosy solowe, chór i organy. Nie odnaleziono także śpiewnika organisty z tyrolskiego Waidring, Blasiusa Wimmera, w którym pieśń, liczącą aż siedem zwrotek, zapisano z datą 22 lipca 1819 roku.

Zachował się natomiast nie opatrzony datą rękopis Mohra, prawdopodobnie powstały ok. 1820-25 roku, na dwa głosy z towarzyszeniem gitary, złożony z sześciu zwrotek, podpisany nazwiskami autorów pieśni.

Obecnie śpiewana jest najczęściej wersja skrócona, złożona ze zwrotki pierwszej, drugiej i szóstej.

Autorem najbardziej popularnego tłumaczenia Stille Nacht - Cicha noc na język polski był ok. 1830 roku Piotr Maszyński. Kolęda w wersji trzyzwrotkowej utrzymana w rytmie kołysanki została przełożona na ponad 300 języków i dialektów.

Cichą noc wykonywali już nie tylko znani śpiewacy operowi, ale także gwiazdy muzyki popularnej, takie jak Elvis Presley, Louis Armstrong, Bing Crosby czy Frank Sinatra. Historię powstania kolędy przedstawiono również w austriacko-niemieckim filmie fabularnym z 1997 roku Odwieczna pieśń w reż. Franza X. Bognara.

Także miejscowość Oberndorf stała się sławna dzięki powstałej tam kolędzie. W miejscu dawnego kościoła mieszkańcy postawili w 1937 roku kaplicę, którą nazwali Cicha Noc. Do dziś co roku podczas Świąt Bożego Narodzenia przyjeżdżają tam turyści z całego świata, by posłuchać swojej ulubionej kolędy, w miasteczku, gdzie wykonano ją po raz pierwszy.