12 najlepszych książek do czytania na potężnym (i nieco mniejszym) kacu. Nietrzeźwe lektury obowiązkowe

Lubisz od czasu wypić butelkę piwa lub najlepiej kilka? Wolisz czystą od drinków? A może preferujesz wino lub whisky? Bez względu na to, jak odpowiedziałeś na powyższe pytania, zapewne nieraz zdarzyło ci się przesadzić z ulubionym alkoholem i wypić o kilka butelek/kieliszków/lampek za dużo. W efekcie, następnego dnia przeżywałeś prawdziwe katusze. Głowa pękała ci z bólu, a ty obiecywałeś sobie, że "już nigdy więcej nie wypijesz nawet kropli".
Nie obiecujemy, że, jeśli nie odstawisz alkoholu, już nigdy więcej nie będziesz miał kaca, ale przedstawiamy pakiet lektur obowiązkowych, którymi umilisz i - być może - załagodzisz sobie nieco te bolesne chwile. Na kolejnych stronach prezentujemy 12 lektur, po które warto sięgnąć (nie tylko) w czasie, gdy męczy cię kac, choć zdaje się, że właśnie wtedy najlepiej zrozumiesz ich przesłanie.
W zestawieniu polecamy lektury zarówno na lekki i chwilowy poalkoholowy ból głowy, jak i na potężnego kaca, od którego odechciewa się żyć. * Książki pisarzy, którzy wiedzą, co to znaczy naprawdę ostro zakrapiana impreza i gigantyczny kac oraz publikacje autorów, którzy wiedzą o alkoholu wszystko od strony naukowej czy historycznej. Powieści i opowiadania mocno podlane alkoholem, ale też eseistyczne opracowania z alkoholem w roli głównej. Krótko mówiąc: pijackie lektury obowiązkowe.*

Nie mogliśmy rozpocząć tego zestawienia od innego tytułu, już chociażby dlatego, że 17 stycznia do kin trafia głośna ekranizacja powieści w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. W główną rolę pisarza, publicysty i alkoholika Jurusia wciela się Robert Więckiewicz.
* "Pod mocnym aniołem"* to wstrząsająca opowieść o nałogu i próbach wydobycia się z niego, a także o miłości, która wszystko ocala. "Ach, panie doktorze, ja wiem, przecież ja doskonale wiem, że nie można, zwłaszcza w moim wypadku nie można, pijąc, żyć długo i szczęśliwie. Ale jak można żyć długo i szczęśliwie bez picia?" - czytamy w książce.
Najgłośniejsza powieść Jerzego Pilcha, uhonorowana Nagrodą Literacką NIKE 2001. "Pilch po mistrzowsku gra z tradycją powieści pijackiej, dowodząc, jak autokreacja alkoholika bliska jest opowiadaniu siebie przez pisarza" - mówiła w laudacji prof. Maria Janion, przewodnicząca jury nagrody.
W najbliższym czasie, w związku z premierą filmu Smarzowskiego, będziemy jeszcze obszernie pisać o powieści Pilcha.

Nie każdy żołnierz był bohaterem, nie każdy zabijał wrogów i nie każdy odniósł rany. Ale każdy pił. Nieznane oblicze II wojny światowej: konfliktu, podczas którego wódka lała się strumieniami i nawet zdeklarowani abstynenci sięgali po gorzałkę. Alkohol podnosił morale, pomagał radzić sobie z nieludzką codziennością, zabijał nudę i integrował żołnierzy.
* "Pijana wojna"* "Pijana wojna" to historia tematu skrzętnie omijanego przez historyków. To książka przypominająca, że żołnierze walczący w II wojnie światowej wcale nie wstydzili się picia. Kamil Janicki - historyk i popularyzator nauki - pokazuje znaczenie alkoholu na co dzień i w sytuacjach skrajnych. Jak świętowano zakończenie wojny, a jak obchodzono Boże Narodzenie w kamaszach? Jak do alkoholu podchodzili zdesperowani obrońcy Festung Breslau, a jak powstańcy warszawscy z Armii Krajowej i Armii Ludowej? Co żołnierze pili na wycieczce w Paryżu, a co w partyzanckiej kryjówce na Lubelszczyźnie? Jak traktowali pijaków w mundurach i jak podchodzili do własnego pijaństwa?
Autor odmalowuje też paletę wzajemnych uprzedzeń i stereotypów. Czy w opinii aliantów wszyscy Polacy byli pijakami? Czy każdy czerwonoarmista walczył na podwójnym gazie? Czy żołnierze Wehrmachtu byli alkoholikami? To książka pełna trudnych pytań i fachowych odpowiedzi, udzielonych w oparciu o setki dzienników i pamiętników sporządzonych przez samych żołnierzy. Przede wszystkim jednak to wciągająca lektura pełna niezwykłych anegdot, dzięki której spojrzycie na II wojnę światową z zupełnie nowej perspektywy.

* "Moskwa-Pietuszki"* może w naiwnym odbiorze sprawiać wrażenie rwącego potoku bezładnej, alkoholicznej maligny. To jednak pozór. W istocie mamy do czynienia z kunsztowną, wielopiętrową parabolą w szatach ludowego śmiechowiska; z opowieścią o bezwyjściowości rosyjskiego losu, z którego ucieczką jest jedynie pijaństwo, ale i ono prowadzi donikąd.
To niespełnialne marzenie o wolności, a szaleństwem rozpasanych parodii i przedrzeźniań, z wielką kupą gorzkiego śmiechu, spuentowanego bezlitosnym, zimnym ciosem stali.

* Jain Gately,* brytyjski historyk kultury, a także powieściopisarz, w sposób rozległy jak jeszcze nikt dotąd opisał nader ważną rzecz w ludzkiej kulturze: picie napojów alkoholowych. Imponujący zamysł autora - historia raczenia się trunkami od Sumerów po Bridget Jones i singielki - przybrał w tym tomie postać niezwykłej opowieści pełnej swady i humoru.
Alkohol pito w zamierzchłych czasach z powodów rytualnych, obyczajowych lub po prostu po to, żeby się upić. Kultura picia (lub jej brak) pozwala różnicować cywilizacje według stopnia dzikości, powagi i umiaru. Historię tego, jak i co pito, Gately ukazuje w ścisłym związku z charakterem odnośnej epoki, jest to więc dla czytelnika także krótka historia dziejów powszechnych. Zapewnia mu kompendium wiedzy, swoisty klucz do zrozumienia poszczególnych epok, ich mentalności, priorytetów i fobii.
Niebłahy bowiem dla badacza Egiptu faraonów będzie fakt, że budowniczowie piramid otrzymywali przydział kilku litrów piwa dziennie, co by oznaczało, że pracowali na wpół pijani. Miłośnikom westernów przyda się informacja, że Indianie byli jedyną kulturą nieznającą alkoholu i stąd może tak destrukcyjny wpływ ognistej wody. Gately wydobył z zakamarków historii pozorne osobliwości, które jednak wywarły większy wpływ na dzieje człowieka, niż zwykliśmy przypuszczać...

Jedno z najważniejszych dzieł literatury XX wieku.* "Pod wulkanem"* to mistrzowska opowieść o ostatnim dniu życia Geoffreya Firmina, brytyjskiego konsula w Cuernavace (tu pod indiańską nazwą Quauhnahuac) w Meksyku. Tego dnia - w Zaduszki 1938 roku - Konsul dochodzi do kresu drogi znaczonej pogrążaniem się w alkoholizm i poszukiwaniem absolutu.
Niezwykła sceneria, gęsta atmosfera, splątane uczucia, nagromadzenie wizji, halucynacji - wszystko to przenika czytelnika do głębi. Powieść odczytywana jest jako nieporównywalna ewokacja skrajnego alkoholizmu, jako mistrzowska synteza mitów meksykańskich, chrześcijańskich i żydowskich, ale też jako alegoria upadku świata.
John Huston nakręcił na podstawie tej powieści film z udziałem Alberta Finneya i Jacqueline Bisset.

Czy premier Cyrankiewicz był miłośnikiem pięknych kobiet, dobrych alkoholi i wykwintnych dań? Czemu małżeństwo Elżbiety Czyżewskiej z Amerykaninem wzbudziło sensację towarzyską? Kto złączył łańcuchem dłonie świeżo poślubionych państwa Cybulskich? Czy również dzieci prowadziły życie towarzyskie na transatlantyku "Batory", podczas gdy rodzice oddawali się przyjemnościom leżakowania na pokładzie?
* Andrzej Klim* zabiera nas w podróż do barwnych lat sześćdziesiątych, kiedy w warszawskim SPATiF-ie dyskutowano Heideggera i szanse odzyskania niepodległości, Czesław Niemen koncertował w Stodole, a w sylwestrową noc Szampanskoje Igristoje lało się strumieniami.
Pokazuje szerokie spektrum życia kulturalnego w ponurym PRL-u, zaprasza do kultowych miejsc, kabaretów, klubów studenckich, odsłania kulisty życia towarzyskiego w ośrodkach wypoczynkowych i sanatoriach, a także osobliwości rozrywek kultywowanych w kręgach dyplomatycznych.

* "Listonosz"* "Listonosz" to jedna z najlepszych powieści poświęconych kiepskiej pracy napisana z pijackiego punktu widzenia. Większość książek Bukowskiego zawiera wątki autobiograficzne. Nie inaczej jest w przypadku "Listonosza", w którym autor przedstawia dość długi epizod ze swojego życia, kiedy jako doręczyciel przemierzał codziennie ulice Los Angeles z torbą przewieszoną przez ramię.
Choć szczerze nienawidził tej pracy, trzymał się jej, jak żadnej innej potem, przez wiele lat. Ta mieszanka niechęci i fascynacji zaowocowała książką pełną pasji, przypominającą reportaż. Z właściwym sobie dystansem i cierpkim humorem Bukowski - krytyczny obserwator rzeczywistości - przygląda się funkcjonowaniu instytucji poczty i panującym w niej stosunkom, z wrażliwością reagując na ludzką krzywdę.

Wiele można powiedzieć o dziejach kultury polskiej, ale nie to, że były bezalkoholowe. Tym razem Sławomir Koper, autor bestsellerowych książek, pisze o nałogach, bez których twórczość artystów byłaby być może dużo uboższa, a na pewno zupełnie inna.
I tak np. Gałczyńskiemu zdarzyło się pić przez dwie doby na cmentarzu, Leśmian słynął z wyjątkowo twardej głowy, Szymanowskiemu nawet do sanatorium przemycano wódkę, a jabłecznik Berezowskiej upijał na długo. Czytajmy na trzeźwo, by nie uronić ani kropli tej fascynującej opowieści.

"Pętla" to jedno z najbardziej znanych i cenionych opowiadań Marka Hłaski, które znalazło się już w jego głośnym, debiutanckim zbiorze -* "Pierwszy krok w chmurach"* (1956). Opowiadanie wstrząsające i dojmujące.
Hłasko opowiada w "Pętli" o przeżyciach alkoholika, który próbuje wyjść z nałogu. Opisane są jego rozterki, cierpienia, a przede wszystkim nieudane próby uwolnienia się od alkoholu. Główny bohater, człowiek przegrany i zrezygnowany, dochodzi do wniosku, że jedynym wyjściem z sytuacji jest śmierć.
Opowiadanie Hłaski bardzo szybko, bo już w 1957 roku, zostało przeniesione na duży ekran. Film wyreżyserował Wojciech Jerzy Has, a w głównej roli Kuby Kowalskiego wystąpił Gustaw Holoubek.

Czytanie o radości picia na kacu może się wydawać dość perwersyjnym pomysłem, ale wydawca gwarantuje, że jest to jedna z tych książek, które zabiera się ze sobą na bezludną wyspę. Oczywiście pod warunkiem, że nie jest ona tak zupełnie bezludna, to znaczy znajduje się na niej przynajmniej jeden sprawny barman i dobrze zaopatrzony barek.
* "Radość picia"* to także jedna z tych książek, które odbiera się wszystkimi sześcioma zmysłami. Czytając opis chińskich naczyń do produkcji alkoholu, niemal czujemy pod palcami ich fakturę. Widzimy i słyszymy Pigmejów z Konga, rozochoconych po spożyciu słusznej porcji niezwykłego miodu, nie wymagającego nawet fermentacji. Wierci nas w nosie od fajkowego (i czasem opiumowego) dymu, wypełniającego całkiem i niezupełnie legalne tawerny, gospody, puby i kawiarnie na całym świecie. Nawet język ma nieodparte złudzenie, że kosztuje nigeryjskiego burukutu lub brzoskwiniówki, którą pędzą w północnej Wirginii.

Powieść, na podstawie której powstał oscarowy film. Adaptacja powieści amerykańskiego pisarza Johna O'Briena opowiadającej o związku alkoholika i prostytutki z Nicholasem Cage'em i Elisabeth Shue w rolach głównych to już klasyka kina.
John O'Brien opowiada w książce historię upadku alkoholika. Ben - utalentowany hollywoodzki scenarzysta, któremu desperacka pogoń za alkoholem zabiera pracę - wyjeżdża do Las Vegas, gdzie bary otwarte są 24 godziny na dobę, a miłość można kupić na każdym rogu. Chce tam zapić się na śmierć. Przypadkiem poznaje jednak prostytutkę Serę, z którą zaczyna łączyć go silne uczucie.
Powieść opisuje dramatyczne losy tej skazanej na niepowodzenie szczerej przyjaźni dwojga zagubionych i samotnych ludzi - dążącego do samozniszczenia alkoholika i kochającej go prostytutki. Oboje nie mają wiele do stracenia...

"Zawsze chciałam napisać powieść alkoholową z kobietą w roli głównej. Wymyśliłam więc Tamarę Mortus i skazałam ją na upadek, wysyłając na spotkanie z jej własnymi demonami. Oraz tymi, które powołuje do życia współczesna cywilizacja, ten katalizator udręk" - pisze autorka, a Justyna Bargielska twierdzi wręcz, że * "Nocne zwierzęta"* to "Pod wulkanem" w wersji dla kobiet: "i to jest więcej niż komplement, bo Lowry nie miał promila tego poczucia humoru, które ma Patrycja Pustkowiak. Odrażające i zabawne. Przeszarżowane i jednocześnie prawdziwe".
Debiut powieściowy. W rolach głównych młoda kobieta, Warszawa i noc. Po zmroku Miasto ukazuje drugą twarz. Na ulice wychodzą zwierzęta. Tamara Mortus, kobieta upadła i dumna zarazem, fascynująca i odstręczająca, wyrusza w podróż do kresu nocy. Gdy tam dotrze, udręczona alkoholem, narkotykami i seksem, postanowi wymierzyć światu sprawiedliwość, jak zwykle przekraczając wszelkie normy.

Zestawienie zestawieniem, książki książkami, ale chyba każdy, kto doświadczył naprawdę solidnego kaca i odchorowywał następny dzień po całonocnej imprezie wie doskonale, że czytanie w takim stanie jest po prostu niemożliwe. Jaka jest więc ulubiona lektura zaprawionego w bojach imprezowicza? Żadna. No, chyba że uwzględimy ulotkę dołączoną do tabletek przeciwbólowych.
Owszem, zaprezentowane na poprzednich stronach arcydzieła pijackiej literatury i książki poświęcone historii alkoholu warte są czytelniczego poświęcenia, ale chyba nie aż takiego. Czytanie naprawdę dobrej i wartościowej literatury na ogromnym kacu mija się raczej z celem - kłopoty z koncentracją, ból głowy utrudnia rozumienie czegokolwiek, dodatkowo jeszcze czytanie w takim stanie o alkoholu może tylko pogorszyć sytuację i przyprawić o mdłości.
Może więc jednak warto z zaprezentowanymi tutaj lekturami odczekać przynajmniej jeszcze jeden dzień i sięgnąć po nie dwa dni po zakrapianej imprezie?
Wybór i opracowanie: Grzegorz Wysocki, WP.PL, na podst. mat. prasowych i innych źródeł.