Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem

Załącznik Prawa użytkowników AAC (AAC user rights) to uprawnienia, które przysługują wszystkim osobom ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi (CCN) bez względu na zakres lub stopień niepełnosprawności i powinny być respektowane we wszystkich codziennych interakcjach i interwencjach, w których te osoby uczestniczą. Zostały określone w 1992 roku przez American Speech-Language-Hearing Association (ASHA, 1992), a następnie rozwinięte z Komunikacyjnej karty praw przez National Joint Committee for the Communication Needs of Persons with Severe Disabilities. Obejmują (Grycman, Kaczmarek, 2014): 1. Prawo do domagania się przedmiotów, czynności, zdarzeń i osób oraz do wyrażania osobistych preferencji i uczuć. 2. Prawo do dokonywania wyborów i korzystania z alternatyw. 3. Prawo do odmawiania korzystania z niechcianych przedmiotów, udziału w zdarzeniach lub wykonywania czynności, łącznie z prawem niezgadzania się na wszystkie zaoferowane wybory. 4. Prawo do proszenia innej osoby o poświęcenie uwagi bądź o podjęcie interakcji i do spełnienia przez nią tego oczekiwania. 5. Prawo do proszenia o opinię bądź informację na temat danego stanu, przedmiotu, osoby bądź zdarzenia. 6. Prawo do aktywnego nauczania oraz do metod interwencyjnych, które pozwolą osobom z poważnymi zaburzeniami komunikacyjnymi porozumiewać się w jakikolwiek sposób, na który przyzwala stopień ich niepełnosprawności. 7. Prawo do wyrażania własnych aktów komunikacyjnych oraz otrzymania odpowiedzi na nie, nawet jeśli adresat nie jest w stanie spełnić wyrażanych w nich oczekiwań. 8. Prawo do całodobowego dostępu do potrzebnych pomocy komunikacji wspomagającej i alternatywnej oraz innych urządzeń i dobrego stanu owych przedmiotów. 9. Prawo do sytuacji społecznych, interakcji i możliwości (szans), w których osoby niepełnosprawne mogą uczestniczyć jako pełnoprawni partnerzy komunikacyjni innych osób, w tym rówieśników. 10. Prawo do informacji na temat osób, przedmiotów bądź zdarzeń znajdujących się w bezpośrednim otoczeniu osób niepełnosprawnych. 11. Prawo do komunikacji z poszanowaniem godności osoby, do której adresowana jest wypowiedź, wraz z prawem do uczestniczenia w wymianach komunikacyjnych na temat osób, które są przy nich (osobach niepełnosprawnych) obecne. 12. Prawo do bycia informowanym w sposób wymowny, zrozumiały oraz kulturowo i językowo odpowiedni. Podczas wprowadzania technologii wspomagającej (assistive technology – AT) do interwencji AAC muszą być uwzględnione prawa (sześć ogólnych praw) z nią związane, to jest: 1. Prawo oszczędności – wykorzystanie jak najprostszego urządzenia, systemu lub podejścia. 2. Prawo minimalnej nauki – wykorzystanie urządzenia, systemu lub podejścia, które wymaga jak najmniej nauki. 3. Prawo minimalnej energii – wykorzystanie urządzenia, systemu lub podejścia, które wymaga najmniejszej ilości energii lub wysiłku. 4. Prawo minimalnej ingerencji – wykorzystanie urządzenia, systemu lub podejścia, które unika innych konkurencyjnych lub konfliktowych zadań lub procesów (np. wykorzystanie urządzenia, systemu lub podejścia nie powinno kolidować z żadnym zadaniem lub procesem ani też zadanie czy proces nie powinny zakłócać użycia urządzenia, systemu lub podejścia). 5. Prawo optymalnego dopasowania – wykorzystanie urządzenia, systemu lub podejścia, które zapewnia maksymalne właściwości dopasowania do potrzeb i cech użytkownika AAC. 6. Prawo praktyczności i stosowalności – wykorzystanie urządzenia, systemu lub podejścia, które jest najbardziej odpowiednie dla środowiska, w którym będą używane, i które jest spójne z dostępnymi zasobami. To prawo wymaga również zgodności ze wszystkimi innymi prawami (np. prawem optymalnego dopasowania, prawem minimalnej energii, prawem minimalnej ingerencji, prawem minimalnej nauki i prawem oszczędności) (Lloyd, Fuller, Arvidson, 1997, s. 121–123).