Łuny nad jeziorami. Agonia Prus Wschodnich

Dawne kino miało swą magię. Powoli gasły światła i rozsuwała się kurtyna kryjąca biały ekran, na którym pojawił się znany w Trzeciej Rzeszy obraz – hitlerowski orzeł i odchodzące od niego promienie. A na tym tle pojawiały się co sekundę sylaby: DIE-DEUT-SCHE­-WO-CHEN-SCHAU. Rozpoczynała się projekcja kolejnej kroni­ki filmowej. Tamto listopadowe wydanie Die Deutsche Wochenschau z 1944 roku nie różniło się od poprzednich. To, co miało być „gwoź­dziem programu”, umieszczono wśród innych tematów. I oto nagle widzowie zobaczyli odbitą z rąk czerwonoarmistów wschodniopru­ską wioskę Nemmersdorf koło Gumbinnen. Zdemolowane domy, rozbite wozy i leżące wszędzie – na podwórkach, w mieszkaniach, na polu, a nawet w kościele – trupy, przede wszystkim kobiet. Na ekra­nie wyraźnie widać, że mają one zadarte spódnice, co ma sugerować, że przed śmiercią zostały zgwałcone. Z głośnika zaś słychać słowa, które mają wzbudzić nienawiść do Rosjan i zmobilizować Niemców do oporu. Te obrazy i te słowa będą wkrótce zabijać. I wcale nie wro­gów hitlerowskich Niemiec.

Dwudziestego sierpnia 1944 roku zwiadowcy radzieccy przekro­czyli małą rzeczkę graniczną w pobliżu wschodniopruskiej miejsco­wości Schillfelde i po raz pierwszy w czasie drugiej wojny światowej weszli na terytorium Trzeciej Rzeszy. Po krótkiej potyczce ogniowej zwiadowcy się wycofali, ale wśród mieszkańców Prus Wschodnich pozostał strach, maskowany buńczucznymi oświadczeniami Ericha Kocha, naczelnego prezesa tej najdalej na wschód wysuniętej pro­wincji niemieckiej i miejscowego gauleitera NSDAP. „Jako komisarz obrony Rzeszy ręczę za to, że każdy żołnierz rosyjski, który przedo­stanie się na terytorium Prus Wschodnich, nie pozostanie w naszej prowincji dłużej niż kilka godzin” – powiedział wówczas Koch.

Rosjanie uderzyli znowu półtora miesiąca później. 9 październi­ka, a więc w trzecim dniu lokalnej ofensywy, przekroczyli przedwo­jenną granicę Prus Wschodnich i zaatakowali wschodnie powiaty tej prowincji, przede wszystkim okolice Goldap (dzisiejszej Gołdapi) i Gumbinnen (to obecnie Gusiew w obwodzie kaliningradzkim Fe­deracji Rosyjskiej), wszędzie siejąc śmierć i zniszczenia. Przez kilka dni trwała zażarta bitwa o Gołdap, zakończona zdobyciem mia­steczka przez czerwonoarmistów. Wkrótce jednak Wehrmacht odbił te tereny, usuwając Rosjan z Prus Wschodnich.

W wielu nie tylko niemieckich opracowaniach historycznych przez lata przytaczano relację volkssturmisty z Królewca, który w końcu października 1944 roku znalazł się w Nemmersdorfie. I ja zacytowałem ją w wydanej w 2001 roku książce Zatrzaśnięte wrota: „Przy pierwszej zagrodzie, na lewo od drogi, stał wóz drabiniasty. Do niego przybito za ręce w pozycji ukrzyżowanej cztery nagie kobiety. Na drzwiach stodoły przybito dwie nagie kobiety również w pozy­cji ukrzyżowanej. W mieszkaniach znaleźliśmy w sumie 72 kobiety i dzieci oraz jednego starego mężczyznę w wieku 74 lat. Wszyscy byli martwi. Widać było, że torturowano ich w bestialski sposób, z wy­jątkiem kilkorga, których zabito strzałem w potylicę. Wśród zabi­tych były nawet niemowlęta ze strzaskanymi czaszkami. Wszystkie kobiety, a także dziewczynki w wieku 8–12 lat nosiły na ciele ślady gwałtu. Nie oszczędzono nawet niewidomej staruszki”.

Fragment rozdziału Syndrom Nemmersdorf