Taniec z Hitlerem. Kontakty polsko‒niemieckie 1930-1939

Wstęp

Po hekatombie, jaką była druga wojna światowa, obraz niemieckiego narodowego socjalisty w wyobraźni Polaków kojarzony jest jednoznacznie negatywnie. Okrucieństwa, których dopuścili się Niemcy na ziemiach Rzeczpospolitej, spowodowały, że dziś na nazizm patrzymy jak na zło wcielone, a Adolfa Hitlera przyrównujemy do samego diabła.

Należy jednak pamiętać, że w sześcioletnim okresie poprzedzającym napad Trzeciej Rzeszy na Polskę stosunki pomiędzy obu państwami były jak najbardziej poprawne. Co więcej, Rzeczpospolita do mniej więcej początku 1939 roku uważana była na świecie za sprzymierzeńca Hitlera. Był to sojusz taktyczny. Oba kraje widziały korzyści z rozwijania dobro-sąsiedzkich kontaktów. Kontakty te utrzymywano nie tylko na politycznym i dyplomatycznym szczeblu. Aktywnie współpracowały służby mundurowe, zarówno te oficjalne (policja), jak i tajne. Pomimo odwiecznej wzajemnej niechęci doszło także do współdziałania sił zbrojnych obu państw. Wymiana kulturalna stanowiła szerokie pole do współpracy, podobnie jak kooperacja różnych grup zawodowych (prawników, dziennikarzy). Wreszcie wymiana młodzieży stanowiła kolejny element tworzenia dobrych relacji pomiędzy narodami.

Temat stosunków polsko-hitlerowskich w dwudziestoleciu międzywojennym był w przeszłości przemilczany jako niewygodny i wstydliwy. Obraz Hitlera w berlińskiej katedrze św. Jadwigi, który niemalże klęczał przed symboliczną trumną Marszałka Piłsudskiego, nie pasował do powojennej narracji. Używany był za to przez komunistów do dyskredytowania sanacji.

W okresie powojennym w Polsce ukazało się kilka opracowań stosunków polsko-niemieckich z lat trzydziestych (m.in. prace Mariana Wojciechowskiego i Stanisława Żerki). Były to prace naukowe i ograniczały się w zasadzie do analizy politycznej zagadnień polsko-niemieckich kontaktów. Wydano także liczne wspomnienia dyplomatów i innych decydentów, świadków tamtych lat.

Ostatnie lata to apogeum popularności książek z zakresu tzw. historii alternatywnej, w tym tych opisujących alternatywną wersję września 1939 roku. Pojawiło się sporo wydawnictw analizujących ówczesną sytuację rządu polskiego, w większości krytycznych wobec polityki ministra spraw zagranicznych Józefa Becka i Marszałka Rydza-Śmigłego. Przy okazji forsowania przez niektórych autorów (np. Piotra Zychowicza) wizji Polski maszerującej wraz z Hitlerem na Związek Radziecki, powrócił temat polsko-niemieckiego zbliżenia z lat trzydziestych.

Autor tej książki nie stawia sobie za cel analizy i opisania skomplikowanej sytuacji międzynarodowej, w jakiej znalazła się II Rzeczpospolita w latach trzydziestych dwudziestego wieku. Nie jest jego ambicją dokonywanie oceny słuszności bądź błędów polityki Józefa Becka w stosunku do zachodniego sąsiada. Koncentruje się za to na przedstawieniu prawdziwego obrazu spotkań Polaków z nazistami. Posługując się dostępną dokumentacją oraz relacjami świadków i bohaterów tamtych lat, stara się w wersji chronologicznej przedstawić, jak wyglądały bezpośrednie spotkania, o czym rozmawiano, jaki był stosunek Polaków do Führera oraz jego zwolenników. W niniejszym opracowaniu opisane zostały najważniejsze rozmowy Hitlera oraz czołowych nazistów z polskimi dyplomatami, wzajemne wizyty państwowe, a także relacje zwykłych obywateli stykających się z przedstawicielami narodowego socjalizmu. Wszystkie te zagadnienia przedstawione zostały na tle międzynarodowych wydarzeń, które doprowadziły do wybuchu drugiej wojny światowej.