Piękne Polki. Opowieść o lwowskich klaudynkach

Bezwarunkowy patriotyzm i uczucie miłości do Ojczyzny spowodowały, że Julia Dzierżanowska, Wanda Dybowska i Zofia Romanowiczówna założyły organizację patriotyczną.

Pomysł sformalizowania działalności patriotycznej i pracy dla dobra Ojczyzny w większej grupie podobnie myślących osób narodził się podczas letnich wakacji 1857 roku. Uczennice Felicji Wasilewskiej spędzały je na wsi. Inicjatorką i pomysłodawczynią założenia stowarzyszenia patriotycznego była Wanda Dybowska. O swoim pomyśle poinformowała listownie Julię Dzierżanowską, której przesłała projekt statutu wymyślonej przez siebie organizacji. Dzierżanowska przyjęła ten pomysł z prawdziwym entuzjazmem, proponując jedynie dokonanie pewnych zmian w projekcie statutu. Następnie Wanda i Julia poinformowały o swoim zamyśle Zofię Romanowiczównę, która również go zaakceptowała.

Sam fakt przynależności do nieakceptowanej przez władze austriackie tajnej organizacji nie był dla założycielek czymś nowym. Już jako kilkunastoletnie dziewczęta działały w tajnym Stowarzyszeniu Dobroczynności (Towarzystwo Maryi), które było organizacją o celach wyłącznie charytatywnych. A trzeba wiedzieć, że pod zaborami istnienie stowarzyszenia dobroczynnego – organizacji charytatywnej – było dla władz wysoce podejrzane. Do Stowarzyszenia Dobroczynności należały wyłącznie uczennice szkoły Felicji Wasilewskiej. Co pewien okres wybierały ze swojego grona „prezesową”, która zajmowała się wyszukiwaniem osób biednych i rozdzielała wśród nich zebrane przez pozostałe dziewczynki fundusze.

Dziewczęta starały się o nie, kwestując na ulicach Lwowa. Wówczas nie używano eufemizmów typu „kwesta”. Zbiórkę pieniężną nazywały po prostu żebraniną. Felicja Wasilewska powołała Stowarzyszenie Dobroczynności, żeby dziewczęta na własne oczy ujrzały biedę i ubóstwo panujące w ich sąsiedztwie, nauczyły się je odczuwać i przeżywać. Mimo bardzo szlachetnych celów stowarzyszenie to po pewnym czasie zlikwidowano, ponieważ mogło narazić młode uczennice na represje ze strony policji austriackiej. Rozwiązanie stowarzyszenia wymusił na właścicielce szkoły inspektor nadzorujący państwowe i prywatne szkoły w Galicji.

Takie były początki stowarzyszenia patriotycznego, którego uczestniczki z biegiem czasu zaczęto nazywać klaudynkami, od imienia patronki organizacji. Młode założycielki miały od początku problem z wyborem patrona, a raczej patronki. Rozważały dwie kandydatki, obydwie bardzo zasłużone dla Polski, kobiety o wręcz świetlanych życiorysach. Pierwszą była św. Jadwiga Śląska – patronka Śląska i całej Polski, drugą – uczestniczka Powstania Listopadowego (1830–31), Wielkopolanka i arystokratka Klaudyna Potocka.