pedagogika. Nowe przestrzenie działania w pracy socjalnej w wymiarze etyczno-prakseologicznym

Wstęp Pojęcie działanie, występujące w tytule monografii, jest w mowie potocznej często używane w różnych znaczeniach (Szymczak 1978), dotyczy bowiem aktywności człowieka w wielu sferach życia. Jak podaje J.-M. Barbier (2006, s. 7), […] praca, życie społeczne, życie osobiste, a więc sfery, w które angażujemy się codziennie, składają się z nieustannych konstrukcji i rekonstrukcji naszych działań, zorientowanych, chociażby w minimalnym zakresie, na transformację świata. Jednocześnie uczestniczą one w nieustannym konstruowaniu i rekonstruowaniu nas samych jako podmiotów.[…] Praca socjalna jest tym zawodem, który jest związany z „oddziaływaniem na Innego”, służy przekształcaniu aktywności Innego; jej […] intencją jest transformacja waloryzowana stosunków między podmiotami jednostkowymi lub zbiorowymi a ich otoczeniem społecznym” (Barbier 2006, s. 8).[…] J.M. Barier podkreśla, że trud uświadomienia sobie działania, nadania mu przez podmioty działające (relacji) znaczenia jest ważny dla tych podmiotów z trzech powodów: […] – poznania, opisu, a zwłaszcza oceny działania w sferze społecznej, – orientowania działania, odnajdywania racji podejmowania aktywności, – kształcenia, kształtowania do podejmowania działania (cyt. za: Marynowicz-Hetka 2006, s. 18). Istotnym wyznacznikiem ludzkiego działania jest czas i przestrzeń. W odróżnieniu od zakresu obszaru, płaszczyzny (są one dwuwymiarowe) pojęcie przestrzeni stanowi trzeci wymiar, czyli to, co wypełnia dany obszar. Pojęcie przestrzeni w pedagogice społecznej jest bliskie środowisku niewidzialnemu. Odnosi się ono do […] stanowienia stosunków (relacji) społecznych (między jednostkami) w polu działania, a zwłaszcza analizy elementów (poznawczych, afektywnych i działaniowych) i związków między nimi w tymże procesie tworzenia stosunków społecznych (Marynowicz-Hetka 2006a, s. 89).[…] Prezentowana książka składa się z trzech części. Autorzy pierwszej z nich naświetlają problematykę pracy socjalnej w wymiarze aksjologicznym. Punkt wyjścia proponowanego ujęcia stanowi artykuł Ewy Kantowicz, opisujący dylematy etyczne pracy socjalnej w kontekście profesjonalizmu i osobistego zaangażowania. Wątek ten rozwija Ryszard Bera, podejmując się empirycznego wyjaśnienia aksjologicznych aspektów pracy socjalnej. Myśli dotyczące etycznych podstaw funkcjonowania obecnych i przyszłych pracowników socjalnych w zawodzie oraz zawodowej deformacji idei pomagania kontynuują autorzy pozostałych artykułów zamieszczonych w części pierwszej. W drugiej części publikacji szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom z obszaru praktyki społecznej, bowiem – jak zauważa E. Kantowicz (2001) – praca socjalna jest dyscypliną teoretyczno-praktyczną ukształtowaną na podłożu różnych tradycji i koncepcji decydujących o jej tożsamości. Zróżnicowanie tematyczne tej części odzwierciedla wielość problemów, z którymi musi radzić sobie pracownik socjalny w codziennej pracy. Autorzy zamieszczonych w niej tekstów dokonują prezentacji działań socjalnych skierowanych zarówno do dzieci, jak i dorosłych. Podejmują oni między innymi problematykę osób chorych, niepełnosprawnych, resocjalizowanych. Przeważa tu zainteresowanie pracą socjalną na rzecz rodzin, w tym rodzin w żałobie oraz ubogich. Teksty obrazują także wybrane przykłady pomocy instytucjonalnej, np. działalności Stowarzyszenia Obrony Praw Ojca czy też Klubu Seniora. Poszukiwania badawcze przedstawione w części drugiej koncentrują się również na wybranych aspektach funkcjonowania realizatorów zadań pracy socjalnej. Artykuły z obszaru pomocy potrzebującym w wymiarze prawnym i praktyce społecznej składają się na cześć trzecią prezentowanego tomu. Jednym z warunków skuteczności pomocy człowiekowi znajdującemu się w trudnej sytuacji życiowej jest znajomość przepisów prawnych, dlatego też zaprezentowano w książce wybrane zagadnienia prawne dotyczące pomocy społecznej. W ostatniej części zamieszczono również teksty autorów podejmujących problematykę zmian w zakresie funkcjonowania systemu zabezpieczenia społecznego i ich konsekwencji dla osób doświadczających problemów społecznych. Publikacja skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, zarówno teoretyków, jak i praktyków pracy socjalnej. Mamy nadzieję, iż jej lektura wzbogaci wiedzę czytelnika o pracy socjalnej w jej różnych polach, że zebrany materiał będzie pomocny w analizie i interpretacji współczesnych zjawisk społecznych oraz że stanie się cennym materiałem w działaniu pracowników służb pomocowych. Pragniemy serdecznie podziękować wszystkim osobom, których rozważania zostały tutaj zaprezentowane.

Zawarte w tej pozycji zasoby wiedzy, źródła i obszerna literatura prezentowanych problemów, jak też wielość podejść metodologicznych, a także szeroka gama sposobów prezentacji uogólnień oraz staranne zarysowanie dawnych i równolegle nowych przestrzeni pracy socjalnej w różnych lokalnych środowiskach [...] decydują o tym [...], że książka będzie ważną pedagogiczną pozycją. Z recenzji prof. dr hab. Jerzego Niemca Myślę, że książka stanowi pewnego rodzaju „panoramę” problemów, trudności, dylematów, jakie stają przed pracownikami socjalnymi dziś, w obecnych warunkach społecznych i ustrojowych. Ukazuje, że praca socjalna to nie tylko praktyka działania, ale także konieczność stawiania sobie pytań teoretycznych i szukania na nie odpowiedzi we wszystkich konkretnych sytuacjach. Z recenzji prof. dr hab. Anny Przecławskiej