Transformacja doświadczeń życiowych uczestników mediacji

Uogólnienia i wnioski

Po dokonaniu szczegółowej analizy zebranych danych empirycznych można sformułować kilka wniosków, być może mających nawet charakter pewnych prawidłowości dotyczących:

– po pierwsze, oceny mediacji jako ważnego wydarzenia w życiu „aktorów” biorących w niej udział;
– po drugie, transformacji ich doświadczeń życiowych zachodzących pod wpływem uczestnictwa w mediacyjnym spektaklu w postaci wyraźnie wskazywanych długofalowych rezultatów;
– po trzecie, obrazu pracy mediatora;
– po czwarte, samej mediacji jako sposobu rozwiązywania sytuacji konfliktowych;
– po piąte, rezultatów mediacji w zależności od typów osobowościowych skonfliktowanych stron.

Po pierwsze. Badani, myśląc o mediacji z perspektywy minionego czasu, wykazywali się dystansem do przeżyć z nią związanych i oceniali ją z aktualnego punktu widzenia. Potrafili podkreślać jej pozytywy, nawet gdy w ich przypadku nie zakończyła się ona porozumieniem i spisaniem ugody. Wskazywali na takie cechy procesu mediacji, jak: polubowny charakter, możliwość rozwiązania konfliktu, bezstronne nastawienie mediatora, możliwość prowadzenia spokojnej, konstruktywnej rozmowy o problemie, chęć porozumienia oraz skłonność do kompromisu. Potencjał mediacji widzieli zarówno badani, którym udało się porozumieć w drodze mediacji, jak i ci, którym nie udało się zawrzeć porozumienia z drugą stroną lub u których warunki ugody mediacyjnej nie były dotrzymywane. Badani doceniali to, że mediacja pozwala: szybko zakończyć sprawę; zaoszczędzić czas i pieniądze; nie dopuścić do eskalacji konfliktu; uniknąć długotrwałego postępowania sądowego; poznać punkt widzenia drugiej strony; zachować pełną kontrolę nad procesem; zrealizować swój interes. Badani, wspominając sytuacje spotkań mediacyjnych, rekonstruowali przeszłość w teraźniejszości i wnikali w sens przeszłości; przywoływali to, co zapamiętali i tworzyli nowe znaczenia, często zapewniające motywację i zaangażowanie lub racjonalizację swoich decyzji. Narratorzy wyrobili sobie zdanie na temat mediacji na podstawie swoich doświadczeń w związku z uczestniczeniem w niej oraz życiowych konsekwencji podjęcia tej próby rozwiązania trudnej sytuacji.
Po drugie. Narratorzy czasem opisywali długofalowe rezultaty udziału w mediacji. Niektórzy z nich w perspektywie swojej biografii zauważyli zmiany w interpretowaniu otaczającego ich świata oraz własnym postępowaniu po spotkaniach mediacyjnych z drugą stroną. Uczestniczenie w procesie mediacji oceniali jako ważne wydarzenie życiowe. Podkreślali rolę tego doświadczenia, które ich zdaniem miało sens i zaprocentowało ewolucją w postępowaniu, a także wpłynęło na funkcjonowanie w ich dalszym życiu. Na podstawie wypowiedzi narratorów można wnioskować, że mediacja w niektórych sytuacjach może stać się „przestrzenią”, w której pozostający w konflikcie uczestnicy, wchodząc ze sobą w interakcję i próbując znaleźć rozwiązanie dotyczących ich problemów, tworzą obszar uczenia się. W sprzyjających warunkach uczestnikom mediacji udało się naprawić nadwerężone czy nawet zerwane stosunki – szczególnie jeżeli dochodziło nie tylko do porozumienia, ale również do prawdziwego pojednania stron, którego wynikiem są często dobre wzajemne stosunki. Badani, którzy w trakcie mediacji potrafili uzgodnić sposób wspólnego rozwiązania problemu, ale nie pojednali się z drugą stroną, utrzymują dosyć poprawne stosunki. Kiedy po mediacji zakończonej spisaniem ugody dochodziło do niedotrzymywania zawartych w niej postanowień, relacje między stronami dynamicznie się zmieniały i ulegały pogorszeniu. Nieskuteczna mediacja i rozstrzyganie sprawy na drodze sądowej skutkowało tym, że ludzie unikają kontaktu ze sobą. Prezentowanie określonego typu uczestnika mediacji, związane z konkretnymi zachowaniami w przypadku konfrontacji, decydowało o transformacji sytuacji i doświadczeń życiowych. Wśród nieugiętych typów kontestatorów absolutnych i typów totalnych konformistów nie można zauważyć elementów transformacji doświadczeń życiowych.
Po trzecie...