„Rusz się człowieku” – program wychowania fizycznego dla szkoły podstawowej

Nauczanie i wychowanie powinno być spójne i ciągłe na wszystkich etapach edukacji, dlatego program nauczania „Rusz się człowieku” jest doskonałą pod tym względem koncepcją kształcenia w dziedzinie wychowania fizycznego.

Program „Rusz się człowieku” jest zgodny z celami kształcenia w zakresie wychowania fizycznego określonymi w obowiązującej podstawie programowej.

Podstawa programowa wyznacza rolę i zadania szkoły, cele kształcenia, ogólny zakres umiejętności i kompetencji oraz wymagania ogólne i szczegółowe w formie treści nauczania dla poszczególnych przedmiotów w danym etapie edukacyjnym.

Program nauczania stanowi opis sposobu realizacji celów i zadań z podstawy programowej, wskazuje metody i formy pracy nauczyciela, konieczne pomoce dydaktyczne, które służą realizacji celów kształcenia.

Programy nauczania z poszczególnych przedmiotów stanowią Szkolny Zestaw Programów Nauczania, który powinien być spójny z programem wychowawczym i profilaktycznym szkoły. Program nauczania musi być możliwy do realizacji, dostosowany do bazy dydaktycznej, posiadanego sprzętu, bazy sportowo-rekreacyjnej oraz możliwości organizacyjnych szkoły.

Wdrażane treści powinny uwzględniać potrzeby obiektywne (rozwojowe) oraz subiektywne (zainteresowania) uczniów, być efektem diagnozy osobniczej i grupowej, a także zawierać sugestie rodziców oraz nauczycieli innych przedmiotów. Stosowane metody realizacji treści muszą być adekwatne do poziomu rozwoju motorycznego, fizycznego, intelektualnego i psychicznego uczniów oraz ich wieku i płci.

Planowanie pracy jest podstawą skutecznego działania; nauczanie nie może opierać się na improwizacji, ale być starannie przemyślane i zaplanowane. Opierając się na programie nauczania, nauczyciel opracowuje roczne plany pracy dla poszczególnych klas, które porządkują wszystkie działania dydaktyczno-wychowawcze. Treści przewidywane do realizacji powinny mieć względem siebie układ spiralny, być kontynuacją i rozbudowaniem tego, co uczeń osiągnął na etapie wcześniejszym, powtarzając poszczególne zadania edukacyjne na coraz wyższym poziomie. Stopniowo wprowadzane nowe umiejętności i wiadomości muszą być dostosowane do możliwości uczniów. Spiralne ułożenie realizacji treści pozwala na utrwalanie i doskonalenie nabywanych umiejętności, pogłębianie wiedzy oraz harmonijny rozwój uzdolnień i zainteresowań.

Nowa podstawa programowa wpisuje się we współczesną koncepcję kultury fizycznej jako działanie zmierzające do ukształtowania człowieka podejmującego świadome decyzje w trosce o swoje ciało. Podkreśla funkcje edukacyjne, zdrowotne i rozwojowe wychowania fizycznego. Zajęcia wychowania fizycznego powinny przygotować uczniów do dokonywania odpowiedzialnych, świadomych wyborów związanych z własnym zdrowiem, prowadzić do wykształcenia nawyku bezpiecznej aktywności fizycznej, wdrożyć do zdrowego stylu życia, a także przekazać podstawową wiedzę i umiejętności dotyczące dbałości o zdrowie własne i innych.

Prezentowany w niniejszej publikacji program nauczania „Rusz się człowieku” zyskał pozytywne opinie specjalistów z metodyki i dydaktyki oraz przede wszystkim nauczycieli wychowania fizycznego. Nie jest gotowym przepisem działania, stanowi jedynie propozycję realizacji zajęć wychowania fizycznego.

Nowa podstawa programowa

Cele kształcenia oraz treści nauczania dla poszczególnych etapów edukacyjnych zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2014 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 r. poz. 356).

Nauka w szkole podstawowej jest fundamentem wykształcenia.

Zadaniem szkoły jest łagodne wprowadzenie dziecka w świat wiedzy, przygotowanie do wykonywania obowiązków ucznia oraz wdrażanie do samorozwoju. Szkoła zapewnia bezpieczne warunki oraz przyjazną atmosferę do nauki, uwzględniając indywidualne możliwości i potrzeby edukacyjne ucznia. Najważniejszym celem kształcenia w szkole podstawowej jest dbałość o integralny rozwój biologiczny, poznawczy, emocjonalny, społeczny i moralny ucznia (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2014 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego…, Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 r. poz. 356).

Podstawa programowa określa cele kształcenia w szkole podstawowej, najważniejsze umiejętności rozwijane w ramach kształcenia ogólnego oraz zadania edukacyjne i wychowawcze szkoły.

Kształcenie w szkole podstawowej trwa osiem lat i jest podzielone na dwa etapy edukacyjne:

1) I etap edukacyjny obejmujący klasy I–III szkoły podstawowej – edukacja wczesnoszkolna;

2) II etap edukacyjny obejmujący klasy IV–VIII szkoły podstawowej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2014 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego…, Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 r. poz. 356).

I etap edukacyjny – klasy I–III

Edukacja wczesnoszkolna realizowana jest w formie kształcenia zintegrowanego. Na tym etapie kształcenie ukierunkowane jest na zaspokojenie naturalnych potrzeb rozwojowych dziecka, wspieranie jego pełnego i harmonijnego rozwoju oraz umożliwienie mu odkrywania własnych możliwości. Organizacja zajęć powinna być dostosowana do potrzeb i możliwości rozwojowych, umożliwiać nabywanie doświadczeń, wspierać aktywność oraz rozwijać nawyki i zachowania odpowiednie dla poznawanych wartości, takich jak: bezpieczeństwo własne i innych, zaradność, samodzielność, sprawność fizyczna, odpowiedzialność, poczucie obowiązku. Edukacja wczesnoszkolna powinna umożliwić także poznanie wartości i norm społecznych, kultury narodowej, kultury innych narodów, wartości środowiska przyrodniczego. Nauczanie w edukacji wczesnoszkolnej nie jest podzielone na przedmioty, jednak wyznaczone zostały następujące obszary: edukacja polonistyczna, edukacja matematyczna, edukacja społeczna, edukacja przyrodnicza, edukacja plastyczna, edukacja techniczna, edukacja informatyczna, edukacja muzyczna, edukacja językowa (język obcy nowożytny, język mniejszości narodowej, język regionalny), wychowanie fizyczne i etyka.

Cele kształcenia jako wymagania ogólne edukacji wczesnoszkolnej w zakresie zachowania, sprawności, umiejętności i wiedzy są podstawą rozwoju i edukacji na drugim etapie kształcenia. Cele kształcenia zostały podzielone na cztery obszary: fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy.

W sferze wychowania fizycznego ogólne cele kształcenia opisane w podstawie programowej przewidują, że uczeń osiąga:

1) sprawności motoryczne i sensoryczne tworzące umiejętność skutecznego działania i komunikacji;

2) świadomość zdrowotną w zakresie higieny, pielęgnacji ciała, odżywiania się i trybu życia;

3) umiejętność wykorzystania własnej aktywności ruchowej w różnych sferach działalności człowieka: zdrowotnej, sportowej, obronnej, rekreacyjnej i artystycznej;

4) umiejętność respektowania przepisów gier, zabaw zespołowych i przepisów poruszania się w miejscach publicznych;

5) umiejętność organizacji bezpiecznych zabaw i gier ruchowych (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2014 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego…, Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 r. poz. 356).

II etap edukacyjny – klasy IV–VIII

Na tym etapie edukacyjnym materiał dydaktyczny podzielony został na przedmioty nauczania. Podstawa programowa dla każdego przedmiotu osobno określa cele kształcenia jako wymagania ogólne oraz treści kształcenia zapisane w formie wymagań szczegółowych.

Dla II etapu edukacyjnego podstawa programowa z wychowania fizycznego podaje pięć celów kształcenia jako wymagania ogólne:

I. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i oceny własnego rozwoju fizycznego oraz sprawności fizycznej.

II. Zachęcanie do uczestnictwa w rekreacyjnych i sportowych formach aktywności fizycznej.

III. Poznawanie i stosowanie zasad bezpieczeństwa podczas aktywności fizycznej.

IV. Kształtowanie umiejętności rozumienia związku aktywności fizycznej ze zdrowiem oraz praktykowania zachowań prozdrowotnych.

V. Kształtowanie umiejętności osobistych i społecznych sprzyjających całożyciowej aktywności fizycznej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2014 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego…, Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 r. poz. 356).

Treści kształcenia opisane jako wymagania szczegółowe podzielone zostały na pięć bloków tematycznych, takich jak:

1. Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna.

2. Aktywność fizyczna.

3. Bezpieczeństwo w aktywności fizycznej.

4. Edukacja zdrowotna.

5. Kompetencje społeczne.

Cztery pierwsze bloki przyporządkowane są do trzech etapów nauczania:

I etap: klasa IV,

II etap: klasy V i VI,

III etap: klasy VII i VIII.

Piaty blok tematyczny określa, jakie cechy charakteru i umiejętności społeczne mają być wykształcone u uczniów w czasie całego II etapu nauczania (od klasy IV do VIII).

Szkoła musi zapewnić warunki do realizacji wymagań ogólnych i szczegółowych wymienionych w podstawie programowej.

Podstawa programowa opisuje holistyczne i perspektywiczne oddziaływanie wychowania fizycznego:

Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne: wspiera rozwój fizyczny, psychiczny, intelektualny i społeczny uczniów oraz kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia, wspomaga efektywność procesu uczenia się oraz pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2014 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego…, Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 r. poz. 356).