Logopedia. Jąkanie to nie wyrok. Poradnik dla rodziców dzieci jąkających się

Wstęp Chciałabym zacząć od wskazania przyczyn napisania tego poradnika. W swojej pracy logopedy codziennie spotykam przerażonych rodziców, którzy stwierdzają, że ich dziecko się jąka. Ich doświadczenia to nieprzespane noce, wzajemne oskarżenia... Trudności z poradzeniem sobie z towarzyszącymi temu emocjami są ogromne, a wielość usłyszanych bądź przeczytanych – niejednokrotnie wykluczających się – koncepcji dotyczących postępowania z małym jąkającym się dzieckiem jeszcze je potęguje. Jak uwierzyć danemu specjaliście, skoro inny proponuje coś zupełnie odmiennego? Zrozpaczeni rodzice są gotowi spróbować wszystkiego, co mogłoby uwolnić wychowanka od jąkania, zapominając (co naturalne w przypadku przeżywania tak silnych negatywnych emocji), że delikatny układ nerwowy dziecka potrzebuje ich spokoju i opanowania. Reakcje takie są jak najbardziej zrozumiałe. Jeszcze nie tak dawno rodzice czekali na pierwszy wyraz, który świadomie wypowie dziecko, obserwowali, jak rodzi się mały człowiek, który za pomocą pierwszych wypowiedzianych słów pokazywał im, jak myśli, odbiera, przeżywa otaczający go świat. A rodzicom tego dziecka, które zaczynało mówić później niż rówieśnicy, towarzyszyły również uczucia wielkiej ulgi, że z wychowankiem wszystko w porządku. I oto pewnego dnia rodzice zauważają, że płynność mowy ich dziecka zostaje zaburzona. Opiekunowie opisują to jako zdarzenie nagłe i niespodziewane. Widzą to najczęściej tak: dziecko dotychczas mówiło bez żadnego wysiłku i nagle wykonywanie tak naturalnej i swobodnej przed chwilą czynności przestało być możliwe. Wielu rodziców przeżywa to bardzo mocno. Opiekunowie w wydarzenich ostatnich dni starają się znaleźć przyczynę, która w ich głębokim przekonaniu jest odpowiedzialna za pojawienie się zaburzenia. Zarzucają sobie, że byli zbyt niecierpliwi. Boją się, że ich kłótnie, mówienie podniesionym głosem w obecności dziecka doprowadziły do wystąpienia jąkania. Są też tacy, którzy w tym momencie widzą już swoje małe dziecko w przyszłości jako dorosłą jąkającą się osobę i są tym faktem przerażeni. Przypominają sobie bowiem ludzi z bliższego i dalszego otoczenia, którzy się jąkają. A społeczny odbiór jąkania nie zawsze jest taki, jak byśmy oczekiwali. Nierzadko dorosłe jąkające się osoby są obiektem żartów, kpin. Nie każde środowisko jest w stanie przyjąć ten stan rzeczy jako coś zupełnie normalnego. Sposób mówienia osób jąkających się to popularny temat żartów w kulturze masowej, w skeczach kabaretowych, produkcjach filmowych. O ile z pracą nad jąkaniem radzimy sobie z każdym rokiem coraz lepiej, o tyle ze społeczną świadomością i podejściem do tego zaburzenia nie jest już niestety tak dobrze. Pod wpływem licznych spotkań z rodzicami postanowiłam napisać swego rodzaju poradnik – zestaw podstawowych pytań, które opiekunowie zadają sobie, a później również mnie. Jest on bardzo krótki – by zaniepokojeni rodzice mogli przeczytać go w jeden wieczór. Dla mnie wszystko zaczęło się od pracy z dorosłymi osobami, które się jąkały. Pracując z nimi, nabierałam przekonania, że leczenie jąkania należy podjąć – o ile zajdzie taka konieczność – jak najwcześniej, zanim stanie się ono chroniczne, zanim przemieni się w problem, z którym coraz trudniej będzie sobie poradzić. Tak przed 12 laty narodził się mój program profilaktyki i terapii jąkania przeznaczony dla małych dzieci, oparty nie tylko na własnych doświadczeniach, lecz także czerpiący z wiedzy i mądrości wielu specjalistów. Pacjenci przychodzili, metoda się rozwijała i rozwija się nadal. Oczywiście nie ma jednego, identycznego w każdym przypadku sposobu postępowania z małym dzieckiem, które się jąka, jednak w gruncie rzeczy metody skuteczne i bezpieczne dla harmonijnego rozwoju wychowanka są do siebie podobne. W poradniku przedstawiam swój punkt widzenia, który opiera się nie tylko na mojej wieloletniej pracy terapeutycznej, lecz również na najnowszych doniesieniach dotyczących sposobu wczesnego postępowania terapeutycznego z małymi dziećmi. Nie uważam, że przyjęte przeze mnie stanowisko jest jedynym słusznym. Chciałabym jednak podpowiedzieć, jakie kroki należy poczynić, aby nie dopuścić do rozwoju tego zaburzenia mowy. Wieloletnia praca zarówno z jąkającymi się dziećmi oraz ich rodzinami, jak i z osobami dorosłymi oraz zdobyte w ten sposób doświadczenie i wiedza każą mi myśleć, że wczesna interwencja terapeutyczna to najlepszy sposób, aby nie tylko zastąpić jąkanie się dziecka płynną mową, lecz także nie dopuścić do rozwinięcia się dojrzałej postaci zaburzenia, z towarzyszącymi mu częstokroć: lękiem przed mówieniem, unikaniem wypowiadania się, zaburzonym poczuciem własnej wartości.