Historyczna zagadka
Szacuje się, że we wrześniu 1939 roku na ziemiach wschodnich zajętych przez Armię Czerwoną mieszkało około 14 milionów Polaków. Sowieci natychmiast zabrali się za usuwanie wrogiego elementu, który ich zdaniem zagrażał komunistycznemu ustrojowi. "Rozpoczęły się prześladowania: rozstrzeliwania, aresztowania, zsyłki do łagrów i obozów internowania. W ramach tej polityki represji na szczególnie szeroką skalę zostały zastosowane masowe deportacje ludności polskiej w głąb ZSRS."
Od lutego 1940 do przełomu maja i czerwca 1941 Rosjanie przeprowadzili cztery wielkie akcje deportacyjne. Liczba Polaków przymusowo wywiezionych jest w dalszym ciągu obiektem sporu naukowców - rząd w Londynie mówił o 1,5 milionie obywateli, z kolei współczesne ustalenia historyków, którzy dysponują danymi z postsowieckich archiwów, mówią o 300-350 tysiącach osób. Trudno jednak określić rzetelność tych zapisów, gdyż nikt nie zweryfikował danych osób, które powróciły z zesłania, ze spisami ujawnionymi przez Rosjan.