Za rzekę, w cień drzew

U źródeł tej powieści tkwił autentyczny romans, który na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych przeżył Ernest Hemingway we Włoszech, w drodze powrotnej z kolejnej wyprawy do Afryki. Poryw uczuciowy, który go popchnął do desperackich zabiegów o względy młodziutkiej dziewczyny, Adriany Iwancić, upatrującej w schorowanym, starzejącym się pisarzu następcę ojca (utraconego w dramatycznych okolicznościach powojennego rozgradiaszu politycznego), przetworzył autor w powieść miłosną - pierwszą książkę, jaką opublikował po dziesięciu latach od ukazania się największego jego triumfu pisarskiego, Komu bije dzwon. Ta książka właśnie, bezspornie już w owym czasie uznawana za arcydzieło, przyćmiła nieco nowo wydaną powieść o starzejącym się pułkowniku, darzącym swą młodziutką kochankę pełnią dojrzałego uczucia i nawzajem darzonym przez nią oddaniem i czułością, jakiej autor w swym romansie nie zaznał. Powieść spotkała się ze szczerym uznaniem kilku poważnych krytyków (a także wybitnego pisarza angielskiego
Evelyna Waugha), ale także z prześmiewczymi wręcz atakami, skupiającymi się na jej "wielkoświatowej" scenerii. Czytelnicy z różnych krajów świata rozstrzygnęli ostatecznie ten spór, dochowując książce wierności przez pół wieku; przemawia do nich nadal ton wielkiej tęsknoty za uczuciem szczerym i niekonwencjonalnym, przełamującym wszelkie bariery i dystanse pokoleniowe, uczuciem opartym na pełnym wzajemnym oddaniu obojga partnerów.