Requiem dla nikogo

Ciekawe, co by się stało, gdyby ci wszyscy nieszczęśni ludzie – milczący, nastroszeni, nieskorzy do rozmów – rzeczywiście spakowali rzeczy i wyjechali z kraju? Ilu właściwie w Bułgarii jest Turków? Milion? To byłaby ósma część całej ludności. Jaką część stanowili Żydzi w kraju Adolfa? Z pewnością o wiele mniejszą. Brr, aż ciarki przechodzą, gdy się pomyśli, z jaką łatwością historia się powtarza. Czy wtedy te zakute łby zdołałyby coś pojąć? Akurat! Od stu lat powtarza się jedno i to samo, od stu lat trwa niekończące się odreagowywanie czasów niewoli. I od stu lat tutejsi muzułmanie są ludźmi drugiej kategorii, wiecznie poszturchiwani, wiecznie tłamszeni, wiecznie prześladowani. I nikogo to, jak się wydaje, nic a nic nie obchodzi. Żaden bułgarski pisarz nie wypowiedział głośno prawdy o hańbie narodu, żaden bułgarski polityk nie stanął w obronie ich praw, jakby to były jakieś bydlęta, a nie ludzie. Nie ma znanej bułgarskiej postaci, która by głośno powiedziała o tym całą prawdę, w każdym razie publicznie nikt tego nie zrobił. Wszędzie jedno i to samo – albo staniecie się Bułgarami, albo…

Dzikie, dzikie, dzikie Bałkany! Wgryzione we własną historię jak hieny pożerające tego od dawna zaśmierdłego trupa, każda zajadle czyhająca na inne, każda z manią wielkości i sąsiedzkiego upokorzenia. Kto za mną, ten ze mną; kto mnie nie chce, tego zdepczę!